5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

TÜRKİYE’DE TIBBİ BİTKİLERİN ÜRETİLMESİ 
VE PAZARLANMASI
Doç. Dr. Yüksel Kan
Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Tarla Bitkileri Anabilim Dalı 
Türkiye’de tıbbi bitki üretimi, son on yılda kültürü yapılarak düşük miktarda da olsa 
artmıştır. Tıbbi bitki üretimi çeşitliliğindeki artış da bir başka gelişmedir. Ülkemizde 
iç ve dış ticareti yapılan yaklaşık 400 tıbbi bitki türünün 25-30 kadarının kültürü ya-
pılmaktadır. Türkiye’ye özgü bitkilere dış pazarlardan artarak gelen talep kontrolsüz 
ve aşırı toplamalara yol açmakta bazı endemik bitki türlerini tehlikeye sokmaktadır. 
Bu talepleri karşılayacak tıbbi bitki kültür alanlarında yeterli üretim potansiyeli oluş-
turulamamıştır. Türkiye’de baharat, gıda, ilaç, kozmetik benzeri amaçlar için tüketi-
len ya da ülkemizden ihraç edilen tıbbi bitkiler genellikle doğadan toplanmaktadır. 
Son yıllarda dış pazarların talebi üretimden karşılanamadığı gibi, iç pazarda artan ta-
lepten dolayı ithal edilerek ülkemizde tüketime sunulmaktadır.
Doğal bitkisel ürünler olarak kabul edilen tıbbi bitkiler ülkemizde ve dünyada önem-
li bir tüketim alanıdır. İnsanlar gıda, ilaç, kozmetik gibi ürünlerin giderek sentetik-
ten çok doğalını tercih etmektedirler. Doğal ürünlerin tüketimine paralel olarak tıbbi 
bitkilere talep dünyada hızla artmaktadır. Talebin artmasıyla doğadan toplanan tıbbi 
bitkilerin tarımına yönelik çalışmalar hızlanmıştır. Bir bitkinin önemini üretim ala-
nı veya üretilen miktarla ölçmek doğru değildir. Tıbbi bitkiler insan sağlığıyla doğ-
rudan ilgili olduğundan bitkinin kalitesi daha ön plandadır. Tıbbi bitkilerin kullanım 
alanını belirleyen içerdikleri etken maddelerdir. Dünyada doğal kaynaklı fonksiyo-
nel gıdalar, nutrasötikler, bitkisel ilaçlar, doğal kozmetikler gibi ürünlerin tüketim ar-
tışına paralel tıbbi bitkilerin tüketimi de artmakta, tıbbi bitkilerin kullanım alanları-
nı da kendi içinde farklılaştırmaktadır. Doğrudan ilaç sanayi hammaddesi olarak kul-
lanılanlar yanında bazı aromatik tıbbi bitkiler aromaterapi haricinde daha çok gıda 
ağırlıklı kullanılmaktadır. Tıbbi bitkiler, ilaç ve benzeri hammaddeleri sağlayan far-
masotik bitkilerdir. Tıbbi bitkilerin ilaç amaçlı kullanılan kısımlarına “bitkisel drog” 
denilir. Drog/ilaç kelimesi hem ilaç hazırlamada yararlanılan etken maddeleri hem 
de hazırlanmış ürünleri ifade eder. Bitkisel drog, bitkilerin tamamı veya bir kısmı-
nın (herba, yaprak, çiçek, tohum ve kök vb.) parçalanmış veya kesilmiş ya da bü-
tün, kurutulmuş veya taze olarak işlemden geçirilmiş ya da geçirilmemiş halidir. Bit-

---

118
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
kisel preparatlar, bitkisel droglardan, ekstraksiyon, distilasyon ve fermantasyon gibi 
işlemler sonucu elde edilirler. Tıbbi bitkiler çok değişik şekillerde tüketilir. Bu tüke-
tim alanlarından en önemlisi ilaç sanayidir. Bir bitkinin yasal olarak tedavide kullanı-
labilmesi için farmakopelerde verili özeliklere sahip olması gerekir. Tıbbi bitkiler te-
davide, kapsül, şurup, tablet, merhem, tıbbi ve kokulu yağ, tentür, çay gibi çok çeşit-
li formlarda kullanılırlar.