5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

Tıbbi Bitkilerin Üretimi
Türkiye, özellikle Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü tarım alanları bakımından zen-
gin bir tarım ülkesidir. Tıbbi bitki türlerinin yetiştikleri bölgenin ekolojik özellikle-
ri bitkilerdeki aktif maddenin kalitatif ve kantitatif özelliklerini etkiler. Bu yüzden, 
Anadolu’nun doğal bitki örtüsünü çok sayıda karakteristik türler oluşturmaktadır. 
Türkiye florasında bulunan yaklaşık 10 000 bitki türünün 1000 kadarı genel olarak 
kullanılmakla birlikte, ortalama 400 tıbbi bitki türünün ticaretinin yapıldığı ve tıbbi 
fayda sağlandığı bilinmektedir. Ülkemizde bulunan tüm bitki türleri dünyadaki bit-
ki türlerinin yaklaşık %3.6’sını teşkil eder. Türkiye’nin yüzölçümü dünya kara yüz öl-
çümünün ancak %0.53’ü kadardır. Bu oranlar bitki tür zenginliğimizin başka bir gös-
tergesidir. Bu zengin biyoçeşitlilik içinde yer alan bitkilerden bazıları önemli görül-
müş ve zamanla kültüre alınmıştır. Kültüre alınmayan türlerdeyse doğal alanlardan 
toplama yolu tercih edilmiştir. Türkiye’de tıbbi bitkilerin önemli bir kısmı yerel ola-
rak değerlendirilmektedir.
Tıbbi bitkilerin üretimi, tüketimi ve ticaretinde yabani toplanan bitkilerin ağırlığı 
çok fazladır. Tıbbi bitki toplama yöntemleri ile doğal alanlardaki bitki neslinin de-
vamlılığı arasında yakın ilişki vardır. Özellikle toprakaltı organları toplanan bitkiler 
daha fazla tehdit altındadır. Bitki neslinin tehdidinde çiçek ve meyve hasadı da bü-
yük önem arz eder. Çoğu ülkede bulunan doğadan kontrollü bitki toplama kriterleri 
ülkemizde yoktur, ya da çok azı vardır. Bununla birlikte iç tüketimde kullanılan bit-
kilerin hangi oranda doğadan toplandığını bilmek çok zordur. Türkiye’den ihraç edi-
len 50 civarında tıbbi bitki türünün sadece 10 kadarının kültürü yapılmaktadır. Geri 
kalanlar kontrolsüz toplanarak pazarlara verilmektedir. Doğadan toplama ekonomik 
hammadde temin yolu olarak görülse de, aktif madde bileşenlerinin oranı ve verimi, 
bitkiye ve bölgeye göre toplama zamanı ve şekli farklı olduğu için çok değişmekte-
dir. Sonuç olarak, doğadan bitki toplama verimli, kaliteli ve sürdürülebilir bitki üre-
tim yöntemi değildir. 
Türkiye’de son yıllarda doğadan en fazla toplanan ve yurtiçi veya yurtdışına satılan 

---

119
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
tıbbi bitkiler arasında 
Origanum 
spp. (kekik),
 Capparis 
spp. (kebere), 
Glycyrrhiza 
spp. (meyankökü), 
Salvia 
spp.(adaçayı),
 Sideritis 
spp. (dağçayı), 
 Rosmarinus officina-
lis 
L.
 
(biberiye), 
Galanthus 
spp. (kardelen), 
Laurus nobilis
L.
 
(defne), 
Ceratonia 
spp.
(harnup)
 
gibi bitkiler yer almaktadır. 
Tablo 1. Ülkemizde kültürü yapılan bazı tıbbi bitkiler ve kullanılan kısımları