5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

Panel 6: Tıbbi Bitkilerin ve Bitkisel İlaçların Mevzuatı 
 
Bitkisel Ürünlerde Kalite 
Prof. Dr. Murat Kartal 
Tedaviye Yardımcı ve Sağlığı Koruyucu Ürünlerin Ruhsatlandırılması 
Dr. Ecz. Aslı Can Ağca 
Bitkisel İlaçlar ve Bitkisel İlaç Mevzuatı 
Prof. Dr. Bilge Şener

---

---

143
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
BİTKİSEL ÜRÜNLERDE KALİTE 
Prof. Dr. Murat Kartal
Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
Farmakognozi Anabilim Dalı
Bitkisel drog, bitki, alg, mantar veya likenlerin, bütün ya da parçalanmış, işlenme-
miş kısımlarıdır. Genelde kuru formda bazen taze formda kullanılırlar. Bitkisel drog 
preparatı, bitkisel drogların ekstraksiyon, distilasyon, sıkma, fraksiyonlama, saflaş-
tırma, yoğunlaştırma veya fermente etme gibi işlemlere tabi tutulmasıyla elde edi-
lir. Bitkisel ilaçlar (tıbbi bitkisel ürünler)
 
etkin maddelerinin yalnızca bir ya da daha 
fazla sayıda bitkisel drog veya bir ya da daha fazla bitkisel drog preparatı veya bir ya 
da daha fazla bitkisel drog ve bitkisel drog preparatlarının kombinasyonundan olu-
şan tıbbi ürünlerdir.
Standardizasyon, bitkisel drogdan elde edilen bir ürünün, bir madde üzerinden veya 
etkinliği bilinen bir madde veya madde grubu üzerinden yardımcı maddeler, bitki-
sel drog ya da ürünle karıştırılarak ayarlanmasıdır. Bitkisel ilaçların kalitesi etkinlik 
ve güvenilirliğini doğrudan etkilemektedir. Birçok yöntemi olan bitkisel ilaçların ka-
lite kontrolünde ilk basamak bitkisel drog ve/veya bitkisel drog preparatının kalite 
kontrolüdür.
Bitkisel drog, bitkisel drog preparatı ve bitkisel ilaçlar (tıbbi bitkisel ürünler) için Av-
rupa İlaç Ajansı (EMEA) ve Avrupa Farmakopesi tarafından kalite standartları belir-
lenmiş, örneklerle açıklanmıştır.
Son yirmi yılda bitkilerle tedavi, ülkemizde ve dünyada büyük ivme kazanmıştır. Bu 
birçok faktöre bağlanabilse de en önemli faktörler şu şekilde sıralanabilir.
• 
Uygulanan medikal tedavinin yan etkilerini azaltarak yaşam kalitesini artırmak.
• 
Kişilerin kendi sağlıklarını korumada daha aktif rol almak istemesi.
• 
Uygulanan medikal tedaviden memnuniyetsizlik.
• 
Kullanılan reçeteli ilaçların tahmin edilen veya rapor edilen toksisiteleri hakkın-
da bilgi sahibi olmak.
• 
Kültürel etkiden dolayı geleneksel tedavi yöntemlerinin ve ürünlerin tercih edil-
mesi.
1

---

144
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
Fitoterapi uygulamaları, modern ilaç hazırlama yöntemlerini bitki veya bitkisel eks-
trelere uygulayarak hazırlanan, etkili, güvenli, stabilitesi yüksek ve kullanımı kolay 
ilaç formlarıyla yapılmaktadır. Gereken doz ayarlanmış, istenen optimum etki sağ-
lanmış ve her kullanımda aynı etkiyi oluşturmaktadır. Bitkisel drog, bitkisel drog 
preparatı ve fitofarmasötik (bitkisel ilaç) tanımlarını bilmek gerekmektedir.
Bitkisel Drog: 
Bitki, alg, mantar veya likenlerin bütün ya da parçalanmış kısımları-
dır. Genellikle kurutulmuşlardır, bazen taze de olabilirler. Bitkiden sızan bazı mad-
deler, spesifik bir uygulama sonucu elde edilmemişse drog olarak kabul edilir. Far-
masötik dilbilimcilere göre, bitkisel droglar kurutulmuş ya da işlenmiş farmasötik 
preparatların üretiminde kullanılan bitkiler ya da bitkilerin bir bölümüdür. Bitkisel 
droglar, kullanılan bitki kısmına göre ikili terim sistemine uygun olarak, botanik bi-
limsel isimler tarafından tanımlanırlar (cins, tür, varyete ve yazar gibi).
2