5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

1-Kalitatif karakterlerin kalıtımı
Monohibrit Kalıtım: Tek bir gen tarafından kontrol edilen karakterlere kalitatif ka-
rakterler adı erilmektedir. Şayet bir özelliğin iki alternatifi aynı bireyde bulunursa sa-
dece bir özellik kendini tam olarak belli eder. Bu durum baskınlık olarak tanımlanır 
ve ilk dölde kendini gösterir. İşte sadece bir alel gen çiftinin etkin olduğu çaprazlama 

---

108
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
monohibrit kalıtım olarak adlandırılır.
Dihibrit Kalıtım: İki gen basit bir şekilde melezlenerek bu şekilde bir araya getiri-
lebilir. Ancak ıslah çalışmalarında genelde daha fazla özelliğin bir araya getirilmesi 
amaçlanır. İki alel gen çifti bakımından farklı iki birey eşleşirse dihibrit kalıtım mey-
dana gelir. Burada anaçlar homozigottur. F1 dölleri ise heterozigot özelliğe sahiptir.
2-Gen etkileşimleri
Gen alış verişi alel genler arasında olabildiği gibi, alel olmayan genler arasında da 
olabilmektedir. İlgisiz gibi görünmesine karşın bir genin varlığı bir başka geni etki-
leyebilmektedir. Alel olmayan genler arasındaki bu tip ilişkiler sonucu, F3 kuşağın-
da beklenenden farklı açılım oranları ortaya çıkar. Bunların nedeni genlerin sadece 
kendilerine ait karakterleri değil, aynı zamanda diğer genlere ait karakterlerin orta-
ya çıkış durumlarını da değişik biçimlerde etkilemesidir. Bazen bir gen diğer bir ge-
nin etkisinin ortaya çıkmasını önler (önleyici gen etkisi) veya bir karakterin ortaya 
çıkışı alel olmayan iki gen tarafından birlikte sağlanır (tamamlayıcı gen etkisi). Ba-
zen de bir genin etkisi ancak diğer bir genin bulunması ile ortaya çıkabilir (değişti-
rici gen etkisi). Aynı etkiye sahip iki gen birlikte olduklarında etkileri ya güçlenerek 
ortaya çıkar (eklemeli gen etkisi) veya bulunan iki genden birinin etkisi diğeri tara-
fından örtülerek ortaya çıkması engellenir (örtücü gen etkisi). Bazı durumlarda da 
bir karakter iki gen tarafından ayrı ayrı kontrol edilir veya ikisi birlikte kontrol eder 
(çift gen etkisi). Bunlar ıslah çalışmalarında gerek klasik, gerekse moleküler teknik-
lerin uygulanmasındaki en temel güçlük noktalarıdır.
3-Bağlılık
Kromozom üzerindeki genler bazen teker teker, bazen gruplar halinde geçerler. Ga-
metlerin oluşumu sırasında genlerin gruplar halinde geçmelerine bağlılık, bu şekilde 
birlikte geçen genlere de bağlı genler adı verilir. Bağlı genler arasındaki ilişki olduk-
ça kuvvetlidir, bunlar homolog kromozomların parça değiştirmesi esnasında gruplar 
halinde geçerler. Bu durum ıslah çalışmaları için bazı güçlükler yaratır. Çünkü bağlı 
iki gen grubu arasında yeni kombinasyonların ortaya çıkması oldukça zordur. Böyle 
durumlarda fazla sayıda bireyden oluşan F2 populasyonu oluşturularak parça değişi-
mi (crossing-over) değeri küçültülmeye çalışılır.