5-Amaliy ish. Mavzu: Shinalar turlari va portlar

PCI Express shinasi. PCI Express texnologiyasining mohiyati, parallel shinalar o‘rniga, ma’lumotlarni uzatish va qabul qilishni amalga oshiruvchi ko‘p sonli turli xil qurilmalarni, yuqori tezlikka ega ma’lumotlarni ketma-ket tarzda uzatib beruvchi boglanishlar bilan almashtirshdan iboratdir. Bu ISA/EISA/PCI shinalarida amalga oshirilgan shinali topologiyadan, lokal kompyuter tarmoqlarining topologiyasiga, ya’ni kommutatsiyalanadigan Ethernet texnologiyasi topologiyasiga o‘tishni anglatadi. PCI Express, kompyuter tarkibiga kirgan qurilmalar - protsessor, asosiy xotira va ma’lumotlami kiritish chiqarish qurilmalarini bog‘lovchi, universal kommutator rolini bajaradi. PCI Express ning kofiguratsiyasi 5.3-rasmda keltirilgan. 5.4-rasmda esa PCI Express ning protokollar steki va paketining formati keltirilgan.
USB shinasi. PCI va PCI Express shinalari yuqori tezliklarga ega tashqi qurilmalarni bog‘lash uchun ishlab chiqarilgan. Ma’lumotlami uzatish tezliklanri nisbatan past bo‘lgan qurilmalar - sichqoncha, klaviatura va printer kabi qurilmalar uchun, PCI va PCI Express shinalaridan foydalanish unchalik to‘g‘ri bo‘lmay qoldi.
1993 yili ettita kompaniyaning vakillari (Compaq, DEC, IBM, Intel, Micro-Microsoft, NEC i Nothern Telecom), past tezliklarga ega qurilmalar uchun, to‘g‘ri keladigan optimal shinani ishlab chiqish maqsadida birga to‘plandilar. Keyinchalik ularga boshqa yana ko‘pgina ishlab chiqaruvchilar ham qo‘shildilar. Natijada, shaxsiy kompyuterlarda hozir juda keng qo‘llanilayotgan USB (Universal Serial Bus, rus tilida - универсальная последовательная шина) - ma’lumotlami ketma-ket uzatuvchi universal shina ishlab chiqildi.

5.3-rasm. PCI Express tizimining standart joylashishi.

5.4-rasm. PCI Express ning protokollar steki (a) va paketining formati (б).
USB shinasi, asosiy shinaga ulanadigan ildiz konsentratordan (rus tilida - корневой концентратор или корневой хаб, root hub) iboratdir. Ushbu konsentrator ma’lumotlami kiritish-chiqarish qurilmalari yoki boshqa qo‘shimcha konsentratorlarning kabellarini ulash uchun mo‘ljallangan ulanish nuqtalari (raz’yomlariga) ega. Foydalanuvchi yanglishib, kabelni noto‘g‘ri ulab qo‘ymasligi uchun, kabelning konsentratorga ulanadigan konnektori, uning qurilmalarga ulanadigan konnektoridan farq qiladi.