5-bob. Neft- gaz konlarining zahiralari va ularning energetik sharoitlari

10.1.2. Quduq fondi g’zgarishlarini hisoblash va nazorat qilish

Ishlab turgan kon ishlatish ob’ektining umumiy quduqdar fondi doimo g’zgarishda va harakatda bg’ladi, ayniqsa, bu holat konni ishlatishning bosqichlariga bog’langanda yaqqol kg’zga tashlanadi. CHunonchi I va II bosqichlarda oluvchi quduqdarning umumiy soni doimo g’sishi kuzatiladi. III-IV davrlarda esa aksincha, kamayish kuzatiladi, haydovchi quduqlar soni suv haydash jarayoni rivojlangan sari shunga qarab ortib boradi, chunonchi, chegara ichi suv haydash usuli qg’llanganda haydovchi quduqlarning bir qismi dastlabki davrda oluvchi quduq sifatida foydalanilgan bg’lishi mumkin. Haydovchi quduqlar bilan uyumlarni bg’lgan vaqtda ham ularning har ikkikchisini vaqtincha oluvchi quduqlar sifatida ishlatiladi, bunda g’sha quduqning ta’sir doirasini neftdan "tozalab" suv haydashga tayyorlanadi. Bu quduqlarda olishni jadallashtirish yonidan turib haydalayotgan suvning kelishiga, shu tariqa "kesish chizig’i" hosil qilishga imkon beradi. Sg’ngra yonidagi quduqdar-ni ham suv bosgach ularni ham haydovchi quduqlar hisobiga g’tkazib, suv haydash davom ettiriladi. Undan tashqari haydash jarayonning ta’sir kuchini saqlash va samarasini oshirish maqsadida ba’zi suv bosgan oluvchi quduqlarni ham haydovchi quduqlarga aylantiriladi.

Quduqdar holati xam doimo g’zgarishda, ular ishlab turgandan tashqari, ba’zan ta’mirlash ishlari uchun ham va boshqa sabablar binoan turib qoladi.
Quduqlarning holatini hisobga olish uchun ishlatila-digan ob’ekt bg’yicha har kvartal oxirida "quduqdar fondi" deb ataladigan hisobot tuziladi. Bunda kvartal oxirida mavjud barcha quduqlar faoliyati aks ettiriladi. Bunday hisobotning tg’rtinchi kvartaldagisi yillik faoliyatni yakunlaydi, hisobot neft va gaz quduqdari uchun alohida ijro etiladi. Hisobotda ishlatiladigan fond va boshqa quduqlar turkumi alohida ajratib kg’rsatiladi.
Ishlatiladigan fond umumny fondning asosiy qismi bg’lib, unda ishlab turgan, tg’xtab turgan hamda mahsulot olish uchun qazilgan va sinovda turgan quduqlar kg’rsatilgan bg’ladi.
Harakatdagi quduqlar hisobiga shu kvartal oxirgi oyida ishlagan quduqlar kiradi:
1) agar quduq shu kvartalda bir kun bg’lsa ham ishlagan bg’lsa, hatto vaqti-vaqti bilan ishlaydigan quduqlar quduqni tg’latish uchun qg’yilgan bg’lsa ham;
2) shu kvartal davomida ozgina mahsulot bergan bg’lib, hozirgi kunda ta’mirlash maqsadida va boshqa sabab bilan tugatilgan quduqdar.
Ishlamayotgan quduqlar hisobiga shu kvartalda hech ishlamagan quduqlar kiradi:
1) shu hisobot yilnda ishdan tg’xtatilgan quduqlar;
2) o’tgan yillari ishdan tg’xtatilgan quduqla.
Sinovchi quduqlarga sinovni kutayotgan va burg’ulash ishlari tugatilgan hamda boshqa quduqlar fondidan ishlatish maqsadlari uchun g’tkazishga mg’ljallangan quduqlar kiradi.
Boshqa turkum quduqlarga vaxtincha ishlamayotgan, tugatidishni kutayotgan, ishlatishdan yoki qazishdan sg’ng tugatilgan quduqlar kiradi. Vaqtincha ishlamaydigan quduqlar - ular ba’zi sabablarga kura hech kanday ishga jalb qilinmay-dilar va ma’lum vaqtdan sg’ng u yoki bu ishga mo’ljallansa va tushirilsa, shunda g’shalar qatoriga qg’shib qg’yiladi.
8-jadval.
"Quduqlar fondi" hisobotining kg’rinishi

Tartib №	Fond tarkibi	Quduqlar soni
1.	Ishlatiladigan fond. Neft-(gaz)beruvchi
2.	Hisobot kvartalining oxirgi oyida to’xtatilgan oluvchi quduq
3.	Jumladan tuzatishda turgan quduqlar
4.	Harakatdagi quduqlar jami (1+2)
5.	Hisobot yilida ishdan to’xtagan quduqlar
6.	O’tgan yillari ishdan chiqqan quduqlar
7.	Jumladan ta’mirlashda turganlari
8.	Harakatdan to’xtaganlar jami (5+6)
9.	Sinovdagi va uni kutayotgan quduqlar
10.	SHuning ichida sinash olib borayotganlari
11.	Butun ishlatiladigan fond (4+8+9)
12.	Haydovchi quduqlar
13.	Jumladan ishlab turganlari
14.	Maxsus quduqlar
15.	Texnik suvlar olish uchun qazilgan quduqlar
16.	Yo’ldosh suvni qo’yish uchun qazilgan quduqlar
17.	Vaqtincha to’xtatilgan quduqlar
18.	Tugatishga mo’ljallangan quduqlar
19.	Ishlatishdan so’ng tugatilgan quduqlar
20.	Burg’ulashdan so’ng tugatilgan quduqlar

Tugatilishni kutib turgsh quduqlar aksariyat hujjatlarni tayyorlash uchun kutib yotgan bg’ladi. Tugatilgan quduqlar esa g’z vazifalarini bajarib bg’lganlar va shuning uchun tugatilgandirlar. Ishlatilishdan sg’ng tugatilgan quduqlar boshqa maqsadlarga xizmat qilishi mumkin, lekin burg’ulashdan so’ng tg’xtatilgan yoki texnik sabablarga binoan tugatilgan quduqdarni biror maqsadda ishlatib bg’lmaydi.