5-Mavzu: Kiritish-chiqarish tizimlarining tashkil etilishi

5-Mavzu: Kiritish-chiqarish tizimlarining tashkil etilishi

REJA:

1. 
   Kiritish-chiqarish tizimlarining tashkil etilishi
   
2. 
   Kiritish-chiqarish modullari, portlar va ularning vazifalari.
   
3. 
   Kiritish-chiqarish boshqarish vositalari, kiritish-chiqarish kanallari va protsessorlari.
   

Kiritish-chiqarish tizimlarining tashkil etilishi
Kiritish-chiqarishning asosiy tizimi. Shaxsiy kompyuterning ona platadagi DXQ (doimiy xotira qurilmasi) yoki QDDXQ (qayta dasturlanadigan doimiy xotira qurilmasi) mikrosxemasiga yozilgan dastur BIOS dir. BIOS ing: Basic Input/Output System – Asosiy kiritish-chiqarish tizimi degan ma’noni anglatadi. [6] BIOS kompyuterning operatsion tizimdan kelayotgan kirish-chiqish, qurilmalarni boshqarish so‘rovlariga xizmat ko‘rsatadi. Shuningdek, kompyuter yoqilganda uskunalarni boshlang‘ich tekshirish POST-(Power-On Self-Test), MBR-(Master Boot Record)ni yuklash va operatsion tizimga boshqaruvni uzatish ham BIOS vazifasiga kiradi, BIOSda shaxsiy kompyuterning ona plata konfiguratsiyasining asosiy ko‘rsatkichlarini qo‘lda sozlash uchun interaktiv nimdasturi ham mavjud. [1]
POST - (Power-On Self-Test) Yoqilgandan so‘ng o‘z-o‘zini testlash. Ona plataning BIOS dasturi vazifalaridan biri bo‘lib, u kompyuter tarkibiy qismlarini(apparat ta’minotini) ketma-ket testlab chiqadi. [5]
MBR (ing: Master Boot Record, rus: Главная Загрузочная запись) Asosiy yuklash yozuvi. Qattiq disk yoki boshqa axborotni saqlash qurilmasidagi mantiqiy disklarga (bo‘limlarga) bo‘linadigan birinchi fizik sektor MBR bo‘limlar jadvalini (partitions table) va bajarilayotgan kodning katta bo‘lmagan bo‘lagini o‘z ichiga oladi. MBRning maqsadi - operatsion tizimni yuklash emas, shunchaki qattiq diskning qaysi bo‘limidan OT (Operatsion tizim)ni yuklash kerakligini tanlash. [4]
BIOS (Basic Input/Output System) — asosiy kiritish-chiqarish tizimi bo‘lib, motherboard (materinskaya plata)da alohida chip sifatida ishlaydi. Bu chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga bog‘lashdan iborat. Har safar kompyuter yoqilganda dastlab BIOS ishlaydi, kompyuter uskunalari parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi fayliga (dasturiga) o‘z ishini beradi. [4]
NTLDR (NT Loader) Windows XP operatsion tizimini ishga tushirishga yordam beradigan tizim qismida tovush yuklash yozuvidan bir qismini yuklashning kichik bir qismi. NTLDR ham yuklash menejeri va tizim yuklayotgan vazifani bajaradi. Windows XP dan so'ng chop etilgan operatsion tizimlarida BOOTMGR va winload.exe birgalikda NTLDR-ni almashtiradilar. [3]
Windows boot menejeri (BOOTMGR) - yuklashni boshlashni boshqaruvchisi deb nomlangan kichik hajmli dasturiy ta'minot, bu tizim hajmi boot yozuvining bir qismi bo'lgan tovush yuklash kodidan yuklanadi. BOOTMGR, Windows 10 , Windows 8 , Windows 7 yoki Windows Vista operatsion tizimini ishga tushirishga yordam beradi. [2]
Agar bir nechta operatsion tizim o'rnatilgan bo'lsa va to'g'ri sozlangan bo'lsa, NTLDR kompyuterni ishga tushirilganda yuklash menyusini ko'rsatadi, qaysi operatsion tizimni yuklash kerakligini belgilaydi. [2]