5-Mavzu tizimni modellashtirish reja

5.4.1 Ma'lumotlarga asoslangan modellashtirish 
Ma'lumotlarga asoslangan modellar kirish ma'lumotlarini qayta ishlash va 
tegishli natijalarni yaratishda bajariladigan harakatlar ketma-ketligini ko'rsatadi.
Ulardan talablarni tahlil qilishda foydalanish mumkin, chunki ular tizimda 
oxirigacha ishlov berishni namoyish etadi. Ya'ni, ular dastlabki ishlov berishdan
tortib javob berishgacha, ya'ni tizimning javobi bo'lgan barcha harakatlar ketma-
ketligini namoyish etadi.
Ma'lumotlarga asoslangan modellar birinchi grafik dasturiy ta'minot 
modellari qatoriga kirdi. 70-yillarda tuzilgan dizayn usullari tizimda ishlov berish
bosqichlarini tasvirlash uchun ma'lumotlar oqimi diagrammalaridan (DFD) 
foydalangan. Axborot oqimlari modellari foydalidir, chunki muayyan jarayon bilan
bog'liq ma'lumotlarning tizim orqali qanday o'tishini kuzatib borish va 
hujjatlashtirish jarayoni tahlilchilar va dizaynerlarga ushbu jarayonda nimalar
bo'layotganini tushunishga yordam beradi. DFD sodda va intuitivdir va shuning 
uchun boshqa model turlariga qaraganda manfaatdor tomonlar uchun qulayroqdir.
Odatda ularni modelni tekshirishda ishtirok etadigan potentsial tizim 
foydalanuvchilariga tushuntirish mumkin.
Ma'lumot oqimining diagrammalari 5.1 bo'limida tavsiflangan faoliyat 
diagrammasidan foydalanib UML-da namoyish etilishi mumkin. 5.4-rasm, insulin
pompasi dasturida ishtirok etadigan qayta ishlash zanjirini ko'rsatadigan oddiy 
faoliyat diagrammasi. Faoliyat (dumaloq to'rtburchaklar) sifatida tasvirlangan
ishlov berish bosqichlarini va ob'ektlar (to'rtburchaklar) sifatida namoyish etilgan 
ushbu qadamlar orasida oqadigan ma'lumotlarni ko'rishingiz mumkin.


5.4-rasm. Insulin pompasi dasturida ishtirok etadigan qayta ishlash zanjirini
ko'rsatuvchi oddiy faoliyat diagrammasi. 
Qondagi qand
miqdori sensori 
Sensor
qiymatini olish 
Sensor
sanasi

Qondagi qand

miqdori darajasi 
Qand miqdorini
hisoblash 
Yuboriladigan
Insulinni 
hisoblash
Insulin talablari 
Ukol nazorati
buyruqlari 
Dori yuborish
buyrug‟ini 
hisoblash
Dori yuborishni 
nazorat qilish
Insulinni 
yuborish

---

---

5-mavzu
Ma‟ruzachi: Xidirova Charos Murodilloyevna

Tizimda ishlov berish ketma-ketligini ko'rsatadigan alternativ usul UML

ketma-ketlik diagrammalaridan foydalanish hisoblanadi. Ushbu diagrammalarni 
o'zaro munosabatlarni modellashtirish uchun qanday foydalanish mumkinligini
ko'rgansiz, ammo agar siz xabarlarni faqat chapdan o'ngga yuboradigan qilib 
chizib qo'ysangiz, unda ular tizimda ketma-ket ishlov berishni ko'rsatadi. 5.5-
rasmda bu buyurtmani qayta ishlash va etkazib beruvchiga yuborishning ketma-
ketlik modelidan foydalangan holda ko'rsatilgan. Tizimli modellar tizimdagi
ob'ektlarni ajratib ko'rsatishadi, ma'lumot uzatish diagrammalari esa operatsiyalar 
yoki harakatlarni yoritib beradi. Amalda, tajribali mutaxassislar ma'lumotlar oqimi
dia-grammni yanada intuitiv deb hisoblashadi, ammo muhandislar ketma-ketlik 
diagrammalarini afzal ko'rishadi.