5-mavzu. Yalpi talab-yalpi taklif modeli

Foiz stavkasi samarasi shuni bildiradiki, yalpi talabning egri chiziq bo`yicha surilishi narxlar darajasi o`zgarishining foiz stavkasiga bo`lgan ta‘siriga bog`liq.
Demak, tovarlarning baho darajalari oshsa, iste‘molchilarga xarid qilish uchun katta miqdorda naqd pul kerak bo`ladi. Ishbilarmonlar uchun ham ish haqi va boshqa xarajatlarni to`lashga katta miqdorda pul zarur bo`ladi. Qisqacha aytganda, tovarlar bahosi darajalarining yuqoriligi pulga bo`lgan talabni oshiradi.
Pul taklifi hajmi o`zgarmagan holatda talabning oshishi foiz stavkasini ko`rsatilishiga olib keladi. Foiz stavkalari yuqori bo`lgan sharoitda ishbilarmonlarning investitsiya tovarlariga bo`lgan talabi pasayadi.
Investitsiya harajatlari yalpi talabning bir qismi bo`lganligi tufayli bu yalpi talab hajmining pasayishiga olib keladi.
P↑ → MD↑ (MS const) → R↑ → I↓ → AD↓
Boylik samarasi yoki real kassa qoldiqlari samarasi shuni bildiradiki, narxlar darjasining oshishi, jamg`arilgan moliyaviy aktivlari (omonatlar, obligatsiyalar) real xarid qobiliyatini pasaytirib yuboradi. Bunday sharoitda aholi moliyaviy aktivlarning real qiymatini tiklash uchun joriy daromadidan iste‘mol xarajatlar miqdorini qisqartiradi. Masalan, muayyan shaxs aktivida 10 mln. so`m bo`lsa, undan hech ikkilanmasdan birorta avtomashina sotib olishi, agarda inflatsiya ta‘sirida mashina narxi 12 mln. so`mga ko`tarilsa, u mashina sotib ololmasligi mumkin va yana 2 mln. so`m to`plash uchun joriy davrda olgan ixtiyoridagi daromadidan ko`proq qismini jamg`aradi.
Iste‘mol xarajati yalpi talabning bir qismi bo`lganligi tufayli uning kamayishi ADning pasayishiga olib keladi.
Moliyaviy
P↑ → aktivlarning↓ → S↓ ( S↑ → AD↓)
real qiymati
Import xaridlar samarasi shuni bildiradiki, biror mamlakatda tovar va xizmatlarning ichki narxlari tashqi narxlarga nisbatan oshib borsa, shu mamlakatda ishlab chiqarilayotgan tovar va xizmatlarga talab kamayadi va o`z navbatida shu mamlakatda import mahsulotlarga bo`lgan talab oshadi. Va, aksincha, ichki narxlarning pasayishi importning kamayishiga va eksportning oshishiga yoki YaIMga talab oshishiga olib keladi. Bu esa sof eksport hajmi orqali yalpi talab hajmiga ta‘sir ko`rsatadi.