6- MA’RUZA
Signallarni qayta ishlash
Reja:
1.
Analog-raqamli o’zgaartgich haqida;
2.
Analog-raqamli o’zgartgichning ishlash prinsipi.
Avtomatik tizimlarning sensorlari va bajarish elementlari aksariyati analog signallar bilan
ishlaydi. Bunday signallarni EHMga kiritish uchun ularni raqamli shaklga o'tkazish kerak, ya'ni
sath va vaqt bo'yicha kvantlash kerak. Ushbu vazifani ARO’ (analog raqamli o’zgartgich) amalga
oshiradi. Teskari vazifani ya'ni kvantlangan (raqamli) signalni uzluksiz
signalga aylantirish
raqamli-analog o’zgartgich (RAO’) tomonidan bajariladi (31.1-rasm).
ARO’ va RAO’ analog ma'lumotlarni qayta ishlash yoki har qanday texnologik jarayonni
boshqarish uchun mo'ljallangan raqamli tizimlarda ma'lumotlarning kirish-chiqishi uchun asosiy
qurilmalardir.
ARO’ va RAO’ ning eng muhim xarakteristikalari
:
1) ARO’ uchun kirish va RAO’ uchun chiqish bo'lgan analog qiymat turi (kuchlanish, tok
kuchi, faza, chastota, burilish burchagi, yorug’lik, bosim, harorat va boshqalar). Bulardan eng keng
tarqalgan kuchlanish
analog signali hisoblanadi, chunki aksariyat analog qiymatlarning
kuchlanishga aylanishi nisbatan oson.
2) o’tkazish qobiliyati va o’zgartirish aniqligi (o’tkazish qobiliyati analog
signalning ikkilik
razryad kodining sonlari yoki mumkin bo’lgan sathlari bilan belgilanadi, aniqlik analog signalning
raqamlidan (va aksincha) eng katta og'ish qiymati bilan aniqlanadi).
31.1-rasm. Analog-raqamli va raqamli-analog o’zgartgich.
o’zgartgich
Chiqish
ma’lumotlari
AR
O’
RAO
’
Kirish
ma’lumotlari
3) tezlik - so’rov berish (boshlash) signali o'rnatilgan vaqtdan boshlab chiqish signali
barqaror holatga kelguncha vaqt oralig'i bilan aniqlanadi (mikrosoniyalar, o'nlab nanosekundlar).
Har qanday konvertorda raqamli va analog qismlar ajralib turadi. Raqamli qismda, raqamli
signallarning kodlangan va dekodlangan,
saqlangan, sanalgan, raqamli taqqoslangan va mantiqiy
boshqaruv signallari hosil bo'ladi. Buning uchun ular: dekoderlar,
multipleksorlar, registrlar,
hisoblagichlar,
raqamli taqqoslagichlar, mantiqiy elementlardan foydalanadi.
Konverterning analog qismida quyidagi operatsiyalar bajariladi: analog signallarni
kuchaytirish,
taqqoslash, kommutatsiya qilish, qo'shish va ajratish.
Buning uchun analog
elementlar qo'llaniladi: operatsion kuchaytirgich, analog taqqoslagichlar, kalitlar va komutatorlar,
rezistiv matritsalar va boshqalar.