6- ma’ruza signallarni qayta ishlash Reja: Analog-raqamli o’zgaartgich haqida

---

6- MA’RUZA
Signallarni qayta ishlash 
Reja: 
1.
 
Analog-raqamli o’zgaartgich haqida; 
2.
 
Analog-raqamli o’zgartgichning ishlash prinsipi. 
 
Avtomatik tizimlarning sensorlari va bajarish elementlari aksariyati analog signallar bilan 
ishlaydi. Bunday signallarni EHMga kiritish uchun ularni raqamli shaklga o'tkazish kerak, ya'ni 
sath va vaqt bo'yicha kvantlash kerak. Ushbu vazifani ARO’ (analog raqamli o’zgartgich) amalga 
oshiradi. Teskari vazifani ya'ni kvantlangan (raqamli) signalni uzluksiz signalga aylantirish 
raqamli-analog o’zgartgich (RAO’) tomonidan bajariladi (31.1-rasm). 
ARO’ va RAO’ analog ma'lumotlarni qayta ishlash yoki har qanday texnologik jarayonni 
boshqarish uchun mo'ljallangan raqamli tizimlarda ma'lumotlarning kirish-chiqishi uchun asosiy 
qurilmalardir. 
ARO’ va RAO’ ning eng muhim xarakteristikalari
: 
1) ARO’ uchun kirish va RAO’ uchun chiqish bo'lgan analog qiymat turi (kuchlanish, tok 
kuchi, faza, chastota, burilish burchagi, yorug’lik, bosim, harorat va boshqalar). Bulardan eng keng 
tarqalgan kuchlanish analog signali hisoblanadi, chunki aksariyat analog qiymatlarning 
kuchlanishga aylanishi nisbatan oson. 
2) o’tkazish qobiliyati va o’zgartirish aniqligi (o’tkazish qobiliyati analog signalning ikkilik 
razryad kodining sonlari yoki mumkin bo’lgan sathlari bilan belgilanadi, aniqlik analog signalning 
raqamlidan (va aksincha) eng katta og'ish qiymati bilan aniqlanadi). 
31.1-rasm. Analog-raqamli va raqamli-analog o’zgartgich. 
o’zgartgich 
Chiqish 
ma’lumotlari 
AR
O’ 
RAO
’ 
Kirish 
ma’lumotlari 

---

3) tezlik - so’rov berish (boshlash) signali o'rnatilgan vaqtdan boshlab chiqish signali 
barqaror holatga kelguncha vaqt oralig'i bilan aniqlanadi (mikrosoniyalar, o'nlab nanosekundlar). 
Har qanday konvertorda raqamli va analog qismlar ajralib turadi. Raqamli qismda, raqamli 
signallarning kodlangan va dekodlangan, saqlangan, sanalgan, raqamli taqqoslangan va mantiqiy 
boshqaruv signallari hosil bo'ladi. Buning uchun ular: dekoderlar, multipleksorlar, registrlar, 
hisoblagichlar, raqamli taqqoslagichlar, mantiqiy elementlardan foydalanadi. 
Konverterning analog qismida quyidagi operatsiyalar bajariladi: analog signallarni 
kuchaytirish, taqqoslash, kommutatsiya qilish, qo'shish va ajratish. Buning uchun analog 
elementlar qo'llaniladi: operatsion kuchaytirgich, analog taqqoslagichlar, kalitlar va komutatorlar, 
rezistiv matritsalar va boshqalar.