Iste’mol nazariyasi quyidagi taxmin-mulohazalarga asoslanadi:
Iste‘molchilar iste‘mol tovarlari va xizmatlarni solishtirib ko’- rish va turkumlashtirishga qodir. Iste‘molchi ikkita A va B ne‘matlar to’plamidan A ni B dan yoki B ni A dan afzal ko’radi. A>B, B A=B bo’lsa, ikkalasi ham bir xil naflilikka ega bo’ladi. Bu afzal ko’rish tovarlar qiymatini inobatga olmagan xoldadir.
Iste‘molchilarning xohish-istagining mutanosibligi (tranzitiv- ligi). Agar iste‘molchi A tovar guruhini B ga nisbatan ko’proq istasa va B tovar guruhini S tovar guruhidan ko’ra ko’proq xohlasa, unda u A tovar guruhini S tovar guruhiga nisbatan ko’proq xohlagan bo’ladi, ya‘ni: A>B, BS.
To’yinmaslik. Tovar qiymatini hisobga olmay, hamma tovar- lar yaxshi (ma‘qul) tovarlar deb hisobga olib, iste‘molchi xar doim kam miqdordan ko’p miqdordagi tovarlarni afzal ko’radi.
Iste’molchilik xatti-harakati – bu iste‘molchilarning turli tovar va xizmatlarga talabini shakllantirish jarayoni.
Naflilik funksiyasi. Yalpi va chekli naflilik.
Naflilik (Utility) – tovar va xizmatlarning moddiy va ma‘naviy ehtiyojlar qondirilishini ta‘minlash, ya‘ni ularning qanoatlantirish manbai bo’lish xususiyati hisoblanadi.
Naflilik– jamiyat yoki biror bir shaxsni ehtiyojlarini qondira olish qobiliyatidir. Tovar va xizmatlarning nafliligi ularning sifati bilan bog’liq. Sifat ko’rsatkichlariga quyidagilarni kiritish mumkin: sog’liqqa foydali- ligi, dizaynining estetik chiroyi, foydalanish osonligi, uzoq muddatliligi, qulayligi, individualligi, xavfsizligi, yuqori statusga ega ekanligi va b.
Bozordagi iste‘molchilarning xatti-xarakatiga qarab naflilikni ikki xil tahlil qilish mumkin. Bu o’z navbatida ikki xil yondashuvni kelib chiqishiga ham sabab bo’lgan. Birinchisi, naflilikni son jihatdan o’l- chab tahlil qilish, ikkinchisi, naflilikni son jihatdan o’lchab emas, bal- ki tabaqalashtirish orqali, ya‘ni yuqori va quyi naflilik, eng yaxshi va eng yomon naflilik va x.k.
Ma‘lumki, iste‘molchi bozorga chiqar ekan, u bir qancha turdagi tovar va xizmatlarga duch keladi.
