6. Ma’ruza. Yangi tahrirdagi O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida oila, bolalar va yoshlar masalalari Yangilangan Konstitutsiyada saylov tizimi

Saylovchilarning yagona elektron ro'yxati
Saylovning ko'ppartiyaviylik va muqobillik, oshkoralik va transparentlik tamoyillari asosida, demokratik saylov talablariga muvofiq o'tishini ta'minlash zamonaviy tendentsiyalarni inobatga olgan holda jarayonlarni raqamlashtirish masalalariga bog'liqdir.
Jumladan, Saylov kodeksida respublika miqyosida saylovchilarning ro'yxati elektron tarzda tuzilishi belgilab qo'yilgan. Mazkur ro'yxatni tuzish, unga o'zgartishlar kiritish va yangilab turish saylov jarayonini boshqarish axborot tizimi yordamida amalga oshiriladi.
O'z navbatida, saylovchilarning yagona elektron ro'yxati vakolatli davlat organlarining axborot bazalariga muvofiq saylovchi fuqarolar, ularning doimiy va vaqtincha yashash joylari manzillari haqidagi axborotni o'z ichiga olgan davlat axborot resursi hisoblanadi.
Aynan saylovchilarning yagona elektron ro'yxati va Saylov jarayonini boshqarish axborot tizimini yanada takomillashtirish orqali fuqarolarning doimiy va vaqtinchalik yashash joylari, hududlar, ko'chalar, uylar va xonadonlarning nomlari hamda raqamlarining elektron shaklda aniq-ravshan belgilanishiga imkon yaratiladi.
Bu shunchaki saylovchilar haqidagi ma'lumotlar bazasi emas, balki saylovning tenglik printsipini ta'minlashga xizmat qiladigan vosita hamdir. Chunki mazkur axborot tizimi va saylovchilarning yagona elektron ro'yxati orqali fuqarolarning faqat bir marotaba ovoz berganini nazoratga olish imkoniyati mavjud bo'ladi.
Ayniqsa, yuqori migratsiya sharoitida saylovchining tegishli saylov okrugiga biriktirish va “bir saylovchi – bir ovoz” qoidasini amalda qo'llashni ta'minlovchi tizimni yaratish muhim ahamiyat kasb etadi.
Tartibotga ko'ra, saylovchilarning yagona elektron ro'yxati barcha saylov uchastkalari kesimida tegishli uchastka komissiyalariga onlayn tarzda etkaziladi. Shunday bo'lsa-da, har bir uchastka saylov komissiyasi uchastka hududida yashovchi aholini uyma-uy aylanib chiqish yo'li bilan ro'yxatga aniqlik kiritadi.
Qonunga muvofiq, saylov kuniga qadar yoki saylov kuni o'n sakkiz yoshga to'lgan, ro'yxat tuzilayotgan paytda mazkur saylov uchastkasi hududida doimiy yoki vaqtincha istiqomat qilayotgan fuqarolarning familiyalari saylovchilar ro'yxatiga kiritiladi. Har bir saylovchi faqat bitta saylovchilar ro'yxatiga kiritilishi mumkin bo'ladi.
Bunday tizim o'rnatilmasidan avval bir saylovchining ham doimiy ro'yxatda, ham vaqtincha ro'yxatda turgan joyidan turib ovoz berish holatlari natijasida fuqarolarning teng saylov huquqi, ya'ni saylovda bitta ovozga egaligi tamoyilining buzilish holatlari kuzatilishi mumkin edi.
Shu asosda saylovchilarning yagona elektron ro'yxati fuqarolarning teng saylov huquqi printsipini ro'yobga chiqarib fuqarolarimizga davlat boshqaruvida saylov orqali ishtirok etishdek siyosiy huquqlaridan foydalanishda aniqlik va qulaylikni ta'minlaydi.
Xulosa qilib aytganda, O'zbekistonning zamonaviy saylov qonunchiligi umume'tirof etilgan xalqaro standartlarga, erkin va adolatli saylov mezonlariga muvofiqdir.
Shuningdek, mamlakatimiz saylov tizimi huquqiy asoslari milliy qadriyatlarimizga tayanilgan holda xalqaro tamoyillar, ilg'or xorijiy mamlakatlar qonunchiligi va amaliyotini o'rganish hamda mustaqillik yillarida mamlakatimizda o'tkazilgan saylovlar tajribasining tahlili natijasida tadrijiy takomillashtirilib borilmoqda.