6-mavzu: jahon dinlarida haj

6.3. Salib yurishlari hajning o'ziga xos shakli sifatida
Salib yurishlari – 1096-1270 yillarda Gʻarbiy Yevropa zodagonlari va katolik cherkovi tomonidan Yaqin Sharqqa (Suriya, Falastin, Shim. Afrika) qilingan bosqinchilik urushlari. Salib yurishlarining bosqinchilik mohiyati diniy shiorlar [gʻayridin (musulmonlar)larga qarshi kurash va "xudo qabri" hamda "muqaddas yer" (Falastin)ni ozod qilish] bilan niqoblangan.
Salibchilar, odatda, kiyimlariga salib (xoch) belgisini tikib olishgan (yurishlarning nomi shundan). 11-asrning soʻnggi choragida saljuqishshr tomonidan Vizantiyaning Kichik Osiyodagi yerlarini hamda diniy anʼana boʻyicha "muqaddas shahar" boʻlgan Quddusni egallab olishlari salibchilarning Oʻrta dengizning sharqidagi yerlarga bostirib kirishiga sabab boʻlgan. Vizantiya saljuqiylarga qarshi kurashish uchun Gʻarbdagi davlatlardan bir necha bor harbiy yordam soʻragan. Salib yurishlari ning bevosita tashkilotchisi boʻlgan Rim payasi bundan foydalangan. Papalar katolik cherkovining taʼsirini kuchaytirish va kengaytirish, pravoslav cherkovini Rimga boʻysundirish maqsadida diniy fanatizmni avj oldirganlar. Salibchilarning koʻpchiligini qashshoqlashib qolgan ritsarlar, yirik senʼorlar hamda dehqonlar tashkil qilgan.
1S.yu. (1096—99) 1095 y. Klermonda papa Urban II tomonidan eʼlon qilingan. 1099 y. iyulda salibchilar saljuqiylardan Quddus (Iyerusalim) shahrini tortib olishgan va Quddus qirolligini tashkil etishgan;
2S.yu. (114749) ga 1144 y. saljuqiylarning Edessa shahrini bosib olishlari bahona boʻlgan. Bu yurish magʻlubiyatga uchragan;Salib yurishlari (1189—92)ning boshlanishiga 1187 y. Misr sultoni Salohiddin tomonidan Quddusning egallab olinishi sabab boʻlgan. Bu yurish ham barbod boʻlgan;
4S.yu. (1202—04) ni 1199 y. papa Innokentiy III uyushtirgan. Uning natijasida fransuz, nemis va italyan salibchilari dastlab Misrga moʻljallangan yurishning yoʻnalishini oʻzgartirib, xristianlar yashaydigan shaharlar — Zadar [Dalmatsiya, 1202 y. noyabr, Konstantinopol (Vizantiya poytaxti, 1204 y., aprel)]ni bosib olib, Lotin imperiyasini tuzishgan.
5(121721), 6(1228—29), 7(1248— 54), 8(1270) Salib yurishlari samarasiz boʻlgan.
1291 yilda Akra shahrining musulmonlar qoʻliga oʻtishi natijasida salibchilar Sharqdagi mulklarini butunlay yoʻqotganlar.
Nemis zodagonlarining 12—13-asrlarda slavyanlar va boshqa Boltiqboʻyi xalqlariga qarshi yurishlari hamda 1209—29 yillarda papalik tashabbusi bilan Shim. Fransiya ritsarlarini Jan. Fransiyadagi diniy harakat qatnashchilari — albigoychilarga qarshi Albigoy urushlarini ham koʻpincha Salib yurishlari deb atashadi.
Salib yurishi Salib yurishi 1095 yilda boshlanib 1272 yilda moʻgʻillar tomonidan zarba berilib tugatilgan.Bu urush toʻxtab-toʻxtab davom etgan.Salib yurushi toʻqqiz marta boʻlib oʻtgan. Birinchi salib yurishi: 1096-1099 yillarda boʻlib oʻtgan. Ikkinchi salib yurishi: 1147-1149 yillarda boʻlib oʻtgan. Uchinchi salib yurishi: 1187-1192 yillarda boʻlib oʻtgan. Toʻrtinchi salib yurishi: 1200-1204 yillarda boʻlib oʻtgan. Beshinchi salib yurishi: 1217-1221 yillarda boʻlib oʻtgan. Oltinchi salib yurishi: 1228-1229 yillarda boʻlib oʻtgan. Yettinchi salib yurishi:1248-1254 yillarda boʻlib oʻtgan. Sakkizinchi salib yurishi: 1270 yillarda boʻlib oʻtgan. Toʻqqizzinchi salib yurishi: 1271-1272 yillarda boʻlib oʻtgan. 1095-yillarda yevropaning Xristian papasi (yaʻni islom dinida shayxdir) shunday degan.Farzandlarim bizning Iso xazrati paygʻmbarimizning vatanini yaʻni Falastinni (Quddusni) Muslmonlardan tozalash kerak deb aytgan.Agar kim shu yurishda ishtirok etsa u baxtli va boy toʻq yashaydi, agar kim shu yurishda xalok boʻlsa u nargi dunyoda Xudo tomonidan jannatga kirur deb aytgan.Shundan keyin Yevropadagi koʻp odamlar bunga ishonadilar. Xattoki qirollar ham bu gapiga ishonganlar. Yevropada koʻp dehqonlar shu urushda ishtirok etganlar. Chunki ular yashash tarzi qiyin va kambagʻallikda oʻtgan,va shunday keyin birinchi salib yurishi boshlangan.