7 – ma’ruza. Elektrostatik maydondagi dielektriklar va o‘tkazgichlar

Segnetoelektriklar

Dielektriklarda dipollar tartibsiz joylashganligi uchun = 0 da, = 0 bo’ladi. Lekin, aksariyat dielektriklar uchun o’rinli bo’lgan bu hol segnetoelektriklar deb ataluvchi bir huruh moddalar uchun istisnodir.
Bu guruhning birinchi vakilari segnet tuzi. (NaKC₄H₄O₆^. 4H₂O va VaT_iO₃) titanat bariylardir.


1. Segnetoelektriklarda dielektrik sigdiruvchanlik boshqa moddalarga nisbatan juda katta, ya’ni >>1 bo’ladi. Masalan: segnet tuzi uchun = 10000 , bariy titanati uchun = 7000.
2. Segnetoelektriklarning si ga bog’liq. SHuning uchun ning ga bog’liqligi chiziqli emas.
3. Segnetoelektriklarning qutblanish vektori uning dastlabki sharoitiga ham bog’liq. Masalan, 4.9-rasmda ning 1 qiymatiga ning 3 qiymati mos keladi. Segnetoelektriklarning bu xususiyatlari ularda domenlar deb atalauvchi spontan qutblanish sohalari mavjudligi bilan tushintiriladi.


Agar segnetoelektrik o’zgaruvchi maydonga joylashtirilsa, undagi ning o’zgarishi gisterezis sirtmog’i (4.9-rasm) deb ataladigan berk egri chiziqdan iborat bo’ladi. R_q - qoldiq qutblanish, Ye_k - koertsitiv kuch. Bunday xususiyat har bir segnetoelektrik uchun xos bo’lgan temperaturagacha yoki temperaturalar oralig’ida sodir bo’ladi. Bu temperaturalarni Kyuri nuqtalari deyiladi.Masalan: segnet tuzi uchun 258 K va 298 K (-15⁰S va +22,5⁰S) lar oralig’ida segnetoelektriklik xossalari namoyon bo’ladi.
Segnetoelektriklarni va Ba’zi simmetriya markaziga ega bo’lmagan kristallarni mexanik ta’sir tufayli deformatsiyalasak, ular qutblanadi. Vujudga kelgan zaryad miqdori ta’sir kuchiga to’g’ri proportsional. Bu xodisa to’g’ri poezoelektrik effekt deyiladi.
Hozirgi vaqtda segnetoelektrik xossalariga ega bo’lgan juda ko’p dielektrik moddalar aniqlangan. Ulardan kondensatorlarda, ultratovush generatorlarida keng foydalaniladi.