7-amaliy ish yong’indan darak beruvchilar ishning maqsadi

---

7-amaliy ish 
 
YONG’INDAN DARAK BERUVCHILAR 
Ishning maqsadi: Yong’indan darak beruvchi moslamalarni urganish. 
Umumiy malumotlar 
Órtke qarsi kurashning tiykar
ǵi faktorlaridan biri uni óz waqitida aniqlaw vaórt 
kuchayib ketmasdan oldin unga qarsi chora-tadbirlarni ámelge asiriwdir. Bunda aloqa qurallari 
va signalizatsiyalardan paydalaniw jaqsi natija beradi. 
Sanoat korxonalarida órt bol
ǵanda adam jumistirokisiz órt haqidagi xabarni dispetcher 
xizmatiga yamasa tuwridan-tuwri ót óshiriw xizmatiga jetkiziw juda maquldir.
Hozirgi kúnde keń tarqalgan órt signalizatori bu EPS dir. EPS signal sistemasi xabar 
beruvchi va xabar qabil etiw stansiyasi (kommutator), energiya manbai, ovoz hámde yoru
ǵlik 
signalizatsiyalaridan tashkil topgan. 
Órt haqidagi ma
ǵliwmatni xabar beruvchi qurilma qabil qilib aladi va unda 
issiqlik energiyasi elektr energiyasiga aylantirilganligi sababli qabil etiw stansiyasiga simlar 
arqali ma
ǵliwmat yuboriladi. Bázi bir sistemalarda bu maǵliwmatlarni uzatjumis menen birga ót 
óshiriw qurallarini iske tushirjumis ham avtomatik ráwishte amalaga oshiriladi. Xabar beruvchi 
qurilmalar islew prinsipiga qarap qól menen háreketlantiriladigan va avtomatik ráwishte 
isleytu
ǵın turlariga bólinedi. Qól menen háreketlantiriladigan xabar beruvchi qurilmalar sanoat 
korxonalari sexlarida arnawli órnatilgan tugma (knopka) larni bosjumis menen bajariladi. 
Avtomatik xabar beruvjumis qurilmalari (API) sirtqi aymaqtiń bázi bir paramertlari, 
máselen, haroratning kótariljumisi, tutun paydo bóliwi vaórt kótariljumisi nátiyjesinde payda 
bolatu
ǵin ózgeriwlar asosida maǵliwmatlarni qabil qiladi. Avtomatik xabar beruvchilar 
onińislew prinsipi nimaga tiykarlan
ǵanligi jaqtan bimetall, termoparalarga yamasa 
yarimótkazgichlarga tiykarlan
ǵan boladi. Issiqlik xabarchilari islew xossalariga qarap, maksimal, 
differensial va maksimal differensial turlariga bólinedi.
Maksimal tipdagi ATIM xabarchisi xonadagi belgilangan harorat chiyesúwreti 
mu
ǵdaridan ortib ketganda iske tushadi. Bu xabarchilar 60 va 80
0
S haroratga moslangan bóliwi 
múmkin, harorat sol nuqtaga chiqqanidan keyin 2 minut dawaminda iske tushadi. Muxofazalash 
maydoni 15m
2
. 
Differensial tipdagi TEDS xabarchisi harorati keskin ortjumisi hisobiga jumislaydi. 
TEDS órnatilgan xona harorati 7 sekund jumisinde keskin kótarilib ketsa, u iske tushadi. 
Bunday xabar beruvchining muxofaza maydoni 30m
2
. 
Maksimal differensial tipdagi xabar beruvchilar sirtqi aymaq harorati kótariljumisi 
hisobiga jumislaydi.Bunda xabar beruvchilarning iske túsiwi waqiti 50 sekund, muxofaza 
maydoni 25m
2
.Issiqlik tásirinde isleytu
ǵın xabarchilarning bir uliwma kemchiligi bor. Olar órt 
yamasa issiqlik ajiralgandan keyin 1-2 minut ótgach iske tushadi.Órt waqitida mana sol 1-2 
minut nihoyatda qimmatga túsiwi múmkin. 
Shoniń ushin ham sanoat korxonalarida kem waqit jumisinde iske tushadigan xabarchilar 
ornarıw maqsetke muvofiq. Bunday xabarchilar órt shi
ǵiwi menen yamasa birinshi chaqnash, 
tutun va uchqun chiqqan zahoti iske túsiwi kerek. Bunday asboblarni fotoyelementlar ionizatsiya 
kemeralari, yarimótkazgichlar va termoparalar yordamida ámelge asiriw múmkin. Termoparaga 
tiykarlan
ǵan issiqlik xabarchilari issiqlikni elektr energiyasiga aylantirjumisi asosida jumislaydi. 
Eger biz elektr zanjirini har qiyli elektr ótkazuvchanlikka iye bol
ǵan turli materialdan 
tayyorlasak va olardiń ulangan jerlariga har qiyli issiqlik menen tásir kórsatsak, bu zanjirda 

---

málim mu
ǵdarda elektr yurituvchi kuch (EYuK) payda boladi. Bu elektr yurituvchi kuchning 
mu
ǵdari zanjirda jumistirok etayotgan yarim ótkazgichning xossasiga va haroratlar pariqiga 
baylanisli boladi. Har qiyli yarimótkazgichlardan tashkil topgan elektr zanjiri termopara dep 
yuritiladi. Elektr yuritjumis kuchi mu
ǵdarini asiriw ushin EYuK (júrgiziwshi kúsh) elektrni 
tashkil qiluvchi termoparalar sani oshiriladi.