Chekli naflik – bu naflik funktsiyasidan biror bir ne’mat uzgaruvchisi buyicha olingan xususiy hosiladir.
MUi = dU / dXi
Bu erda Xi – ne’matlar miqdori,
MUi – ne’mat buyicha chekli naflik.
Lekin, shu bilan birga, biror-bir ne’matdan har bir birlik qo’shimcha iste’mol (boshqa ne’matlar iste’molga hajmi o’zgarmaganda) oldingisiga nisbatan kamroq naf beradi va ne’matning bu xususiyatiga chekli naflikning kamayish qonuni deyiladi.
2.TANLOV: ISTE’MOLCHI NIMANI XOHLAYDI
Bu bo’limdagi maqsadimiz iste’molchi qanday qilib tanlov amalga oshirishini o’rganish. Budjet sig`imi analizning bir qismidir: bu iste’molchining daromadiga qarab qanday tovarlarga qurbi yetishining kombinatsiyasini ko’rsatadi. Iste’molchining tanlovi nafaqat uning moliyaviy ahvoliga, balki, uning tanloviga ham bog’liq. Shunday qilib, iste’molchi tanlovi bizning keying o’rganish obyektimiz bo’ladi.
Iste’molchining tanlovi unga Pepsi va pitsa kombinatsiyalaridan birini tanlash imkonini beradi. Agar biz unga ikki turdagi variantni ko’rsatsak, u o’ziga mosrog’ini tanlaydi. Agar ko’rsatilgan ikki variant unga teng ma’qul bo’lsa, iste’molchi ikkkalasini ham birdek qabul qiladi.
Biz hozir iste’molchining budjet sig`imini grafik ko’rinishida tasvirlaymiz, shuningdek, uning tanlovini ham grafikda ifodalashimiz mumkin. Buni befarqlik egri chiziqlaridan foydalanib amalga oshiramiz. Befarqlik egri chizig`i iste’molchini birdek xursand qila oladigan variantlarni taqdim etadi. Shu tufayli befarqlik egri chizig`I doim iste’molchini qoniqtira oladigan takliflar kiritadi.
Ikkinchi chizma iste’molchining befarqlik egri chiziqlaridan ikkitasini o’zida aks ettirgan. Ist’molchiga A, B va C kombinatsiyalar birdek maqbul yechim chunki ularning hammasi deyarli bir xil. Shunisi aniqki, agar iste’molchining pitsaga xohishi kamaysa, Anuqtadan B nuqtagacha bo’lgan variantlar uni birdek xursand qilishga qodir. Agar pitsaga bo’lgan ehtiyoj yana kamaysa, Bnuqtadan C nuqtagacha Pepsi iste’moli yana ortadi va hokazo.
Iste’molchi tanlovi
Iste’molchi tanlovi iste’molchining ehtiyojini qondirishi uchun zarur bo’lgan Pepsi va Pitsani xarid qilish kombinatsiyalarini ko’rsatib beradi. Chunki iste’molchi tanlovi I1 egri chiziqda yuqori farq qiladi, I2 egri chiziqda esa kamroq farq qilishini ko’rsatib beradi. Chekli almashtirish normasi iste’molchining 1 ta pitsa o’rniga qancha pepsi xarid qila olishini ko’rsatadi.
