7-mavzu. Korxona mablag‘lari, xarajatlari va moliyaviy natijalari.
Reja:
Reja:
1. Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati, tarkibi va elementlari
2. Mahsulot tannarxi va uni hisoblash usullari.
Tayanch iboralar: ishlab chiqarish harajatlari, noishlab chiqarish harajatlari, doimiy harajatlar, o’zgaruvchan harajatlar, mahsulot tannarxi, moddiy resurslar.
1. Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati, tarkibi va elementlari
Har bir korxona mahsulot ishlab chiqarish jarayoni bilan bog'liq xarajatlarni amalga oshiradi. Mahsulot ishlab chiqarish jarayonida sarf qilingan moddiy resurslar (asosiy vositalar eskirishi, xomashyo va materiallar, yonilg'i-moylash materiallari, ehtiyot qismlar va boshqalar), va jonli mehnat sarfi ishlab chiqarish xarajatlarini tashkil etadi. Korxonaning ishlab chiqarish, sotish va boshqa faoliyati natijasida yuzaga keladigan xarajatlarini quyidagicha turkumlash mumkin:
1. Ishlab chiqarish jarayonidagi ishtirokiga ko'ra:
ishlab chiqarish xarajatlari;
noishlab chiqarish xarajatlari.
2. Ishlab chiqarishda sarf etiladigan resurslar manbaiga ko'ra:
ichki xarajatlar;
tashqi xarajatlar.
3. Mahsulot ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga nisbatan:
3. Mahsulot ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga nisbatan:
doimiy xarajatlar;
o'zgaruvchan xarajatlar.
4.Mahsulot tannarxiga olib borilishi jihatidan:
bevosita xarajatlar;
bilvosita xarajatlar.
5. Korxonaning umumiy ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqa faoliyati natijasida yuzaga keladigan:
mahsulot tannarxiga kiritiladigan xarajatlar;
davr xarajatlari;
moliyaviy faoliyat bo'yicha xarajatlar;
favqulodda zararlar.
Ishlab chiqarish xarajatlari bevosita ishlab chiqarish jarayoni amalga oshirish bilan bog'liq quyidagi xarajatlardan tashkil topadi:
Ishlab chiqarish xarajatlari bevosita ishlab chiqarish jarayoni amalga oshirish bilan bog'liq quyidagi xarajatlardan tashkil topadi:
bevosita moddiy xarajatlari;
bevosita mehnatga haq to'lash xarajatlari;
ishlab chiqarishga taalluqli ustama xarajatlar.
Bevosita mahsulot ishlab chiqarish jarayoni bilan bog'liq bo'lmagan xarajat turlari noishlab chiqarish xarajatlari deb yuritiladi. Uning tarkibiga:
