7-mavzu. Kichik biznes va tadbirkorlik subyektlarida ishlab chiqarish harajatlari va mahsulot tannarxi tahlili

7-mavzu. Korxona mablag‘lari, xarajatlari va moliyaviy natijalari.

Reja:

• Reja:
• 1. Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati, tarkibi va elementlari
• 2. Mahsulot tannarxi va uni hisoblash usullari.
• Tayanch iboralar: ishlab chiqarish harajatlari, noishlab chiqarish harajatlari, doimiy harajatlar, o’zgaruvchan harajatlar, mahsulot tannarxi, moddiy resurslar.

1. Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati, tarkibi va elementlari

• Har bir korxona mahsulot ishlab chiqarish jarayoni bilan bog'liq xarajatlarni amalga oshiradi. Mahsulot ishlab chiqarish jarayonida sarf qilingan moddiy resurslar (asosiy vositalar eskirishi, xomashyo va materiallar, yonilg'i-moylash materiallari, ehtiyot qismlar va boshqalar), va jonli mehnat sarfi ishlab chiqarish xarajatlarini tashkil etadi. Korxonaning ishlab chiqarish, sotish va boshqa faoliyati natijasida yuzaga keladigan xarajatlarini quyidagicha turkumlash mumkin:
• 1. Ishlab chiqarish jarayonidagi ishtirokiga ko'ra:
• ishlab chiqarish xarajatlari;
• noishlab chiqarish xarajatlari.
• 2. Ishlab chiqarishda sarf etiladigan resurslar manbaiga ko'ra:
• ichki xarajatlar;
• tashqi xarajatlar.

3. Mahsulot ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga nisbatan:

• 3. Mahsulot ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga nisbatan:
• doimiy xarajatlar;
• o'zgaruvchan xarajatlar.
• 4.Mahsulot tannarxiga olib borilishi jihatidan:
• bevosita xarajatlar;
• bilvosita xarajatlar.
• 5. Korxonaning umumiy ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqa faoliyati natijasida yuzaga keladigan:
• mahsulot tannarxiga kiritiladigan xarajatlar;
• davr xarajatlari;
• moliyaviy faoliyat bo'yicha xarajatlar;
• favqulodda zararlar.

Ishlab chiqarish xarajatlari bevosita ishlab chiqarish jarayoni amalga oshirish bilan bog'liq quyidagi xarajatlardan tashkil topadi:

• Ishlab chiqarish xarajatlari bevosita ishlab chiqarish jarayoni amalga oshirish bilan bog'liq quyidagi xarajatlardan tashkil topadi:
• bevosita moddiy xarajatlari;
• bevosita mehnatga haq to'lash xarajatlari;
• ishlab chiqarishga taalluqli ustama xarajatlar.
• Bevosita mahsulot ishlab chiqarish jarayoni bilan bog'liq bo'lmagan xarajat turlari noishlab chiqarish xarajatlari deb yuritiladi. Uning tarkibiga:
• mahsulotni sotish bilan bog'liq xarajatlar;
• boshqaruv xarajatlari;
• boshqa operasion xarajatlar va zararlar;
• favqulodda zararlar kiradi.