7-mavzu: Parmalash va teshik yo`nish stanoklari

 
Koordinat-teshik kengaytirish stanoklari
teshiklarning o'lchamlari, ularning 
o'zaro joylashuvi va shakli yuqori aniqlik darajasida bo'lishi talab etilganda 
qo`llaniladi. Bu stanoklar maxsus qurilmalaarga ega bo`lib, ular stanok ichki 
organlarining harakatlanishini bir necha mikrometrlar aniqligda bo`lishini
ta`minlaydi. Bu stanoklarda ishlov berish jarayoni temperaturasi 20±1
0
Cli 
termokonstant sharoitida maxsus xonalarda olib boriladi. 
shpindel babkasi 

---

11.6-rasm. Koordinat-teshik kengaytirish stanogi. 
Koordinat-teshik kengaytirish stanoklari bir stoykali (modellari 2411, 2B440A, 
2A450,2D450) va ikki stoykali (modellari 2455, 2457, 2458, 2459, 2B460, 2A470) 
bo'Iadi. Ulardan detallarni aniq rejalash uchun va o'lchov mashinalari sifatida 
foydalanish ham mumkin. Zamonaviy koordinat-teshik kengaytirish stanoklari yuqori 
(B), juda yuqori (A) va eng yuqori (C) aniqlik darajalarida chiqariladi. Ularning 
ba'zilari dastur bilan boshqarish sistemasi asosida ishlaydi. Masalan, 2E450F1-1 
modelli raqamli indikatsiya va koordinatlarni oldindan terish; 2E450AF30, 
2E450AMF4 modelli, asboblar magaziniga ega bo'lgan stanoklar mavjud. 
2A450 modelli teshik kengaytirish stanogi (11.6-rasm) optik quril-maga ega 
bo'lib, o'lchamlarning butun va kasr ulushlarini aniq o'qish imkonini beradi. Stanok 
to'g’ri burchakli o'qlar sistemasida o'qlar orasidagi masofalarning aniqligi 0,001 mm 
atrofida bo'lishini ta'minlaydi. Koordinatalar aniq masshtabli ko'zgu valiklari va optik 
priborlar yordamida o'lchanadi. Koordinatalar qiymati aniq shkalalar bo'yicha maxsus 
mikroskoplar yordamida aniqlanadi. Ba'zi stanoklarda koordina-talarni hisoblashning 
induktiv usulidan foydalaniladi.
Olmosli teshik kengaytirish stanoklari
zagotovka teshiklariga diametr va shakli 
bo'yicha katta aniqlik va yuqori tozalik darajasida (R
a
=0,5-0,16 mkm dan Ra=0,063... 
0,04 mkm gacha) ishlov berish uchun mo'ljallangan. Bu stanoklar pardozlab ishlov 
berishni ta'minlab, kesish jarayoni yuqori tezliklarda (V ≥1000 m/min), juda kichik 
surishlar (s=0,01... 0,15 mm/ayl) va kesish chuqurliklari (t = 0,05...0,03 mm) da olib 
boriladi. Texnologik sistema vibratsiyaga chidamlilikning yuqori darajalariga ega. 
Pardozlab teshik kengaytirish operatsiyalarida diametr bo'yicha 100 mm ga 5-15 mkm 
oralig’ida farq (dopusk) bo'lishiga erishiladi. O'lchamlarning aniqligi 8-9 (ba'zan esa 
5-7) kvalitetlarga to'g’ri keladi. Dumaloqlik va konussimonlik bo'yicha farqlanish 3..10 
mkm oralig’ida bo'Iadi. Olmosli-teshik kengaytirish stanoklari vertikal, gorizontal, bir 
va ko'p shpindelli turlarga bo'linadi. Kesuvchi asbob sifatida olmosli va qattiq 
qotishmali keskichlardan foydalaniladi. 
Bu stanoklarda bosh harakat shpindelning kesuvchi asbob bilan birga aylanma 
harakatidir. Surish harakati vertikal bir shpindelli stanoklarda shpindelga, gorizontal 
bir va ikki tomonlama stanoklarda zagotovka va moslama o'rnatilgan stolga uzatiladi 

---

(11.7-rasm). 
Surish harakati ko'pincha pog’onasiz boshqariladigan gidroyuritma yordamida 
amalga oshiriladi. 
Vertikal olmosli-teshik kengaytirish stanoklari avtomobil va traktor dvigatellari 
silindrlar blokidagi teshiklarni nafis yo'nib kengay-tirishda qo'llaniladi. Bunda 
ishlangan yuzada jilvirlash va xoninglash-dan so'ng qoladigan abraziv modda 
qoldiqlari bo'lmaydi, ishlov 
aniqligi 0100-200 mm
li teshiklar uchun ovallik va 
konuslik bo'yicha ikkinchi va hatto birinchi sinflargacha yetadi (0.01-0,005 mm).