7-mavzu: qushlar (aves) sinfining umumiy tavsifi (2 soat) Reja

A
B 
A – erkaginiki, B – urg’ochisiniki:
1. buyragi, 2. siydik yo’li, 3. kloaka bo’shlig’i, 4. buyrak 
usti bezi, 5. urug’don, 6. urug’don ortig’i, 7. urug’ yo’li, 8. urug’ pufagi, 9. tuxumdon, 10. chap 
tuxum yo’li, 11. tuxum yo’li voronkasi, 12. reduktsiyalangan o’ng tuxum yo’lining qoldig’i, 13. 
to’g’ri ichagi, 14. siydik teshigi, 15. jinsiy teshik. 
 
7. Qushlar nafas olish organlari va havo xaltachalari qismlarini raqamlarga mos holda yozing. 
1. _____________________________ 
2. _____________________________ 
3. _____________________________ 
4. _____________________________ 
5. _____________________________ 
6. _____________________________ 
7. _____________________________ 
8. _____________________________ 
9. _____________________________ 
10. ____________________________ 
11. ____________________________ 
 

---

127 
 
1. _____________________________ 
2. _____________________________ 
3. _____________________________ 
4. _____________________________ 
5. _____________________________ 
6. _____________________________ 
 
Munozara yordamida mavzuni mustahkamlash
Quyidagi savollarga og’zaki javob bering. 
1. Qushlar ichki organlarida uchishga moslashgan qanday o’zgarishlar hosil qilgan? 
2. Qushlarning hazm organlarida qanday o’zgarishlar hosil qilgan? 
3. Qushlarning yuragi tuzilishi va qon aylanishi sistemasi repteliyalardan qanday farq qiladi? 
4. Qushlar nafas akti qanday sodir bo’ladi? 
5. Qushlarning siydik tanosil sistemasi repteliyalardan qanday farq qiladi? 
Mavzu bo’yicha bilimlarni tekshirish
Chiqish testlarini ishlang: 
1. Kaptarning tashqi tuzilishiga tegishli tushunchalarni belgilang:
A-gavdasi pat bilan 
qoplangan, B-tanasi tangachalar bilan qoplangan, V-tana shakli urchuqsimon, G-tanasi 
tuxumsimon, D-burun teshigi voskavitsa bilan qoplangan, Ye-ostki tumshuq voskavitsa bilan 
qoplangan, J-quloq teshigi pat bilan qoplangan, Z- dumi gushtdor kichkina do’mboqqa 
aylangan, I-nog’ora pardasi bo’rtib turadi, K-dumi reduktsiyalangan, L-oldingi oyoqlari qanotga 
aylangan, M-orqa oyog’ida tsevka bo’limi bor, N-oldingi oyog’i 5 barmoqli, O-orqa oyoqg’i 4 
barmoqli, P-tsevka pat bilan qoplangan, R-orqa oyog’i 3 barmoqli. 
2. Qushlar nerv sistemasiga xos xususiyatar keltirilgan javoblarni belgilang: 
A-epifiz 
yaxshi taraqqiy etgan, B-yarimsharlar va miyacha katta, V-xidlov bo’limi va oraliq miya kichik, 
G-gipofizi yo’q, D-miya burmalari ro’y rost ajralmagan, Ye-ko’zi yaxshi taraqqiy etgan. 
3. Qushlar hazm sistemasiga xos xususiyatlarni belgilang: 
A-tishlari yo’q, B-talog’i 
yo’q, G-barcha qushlarning o’t po’fagi taraqqiy etgan, D-donxo’rlar qizilo’ngachi jig’ildon hosil 
qiladi, Ye-bezli va muskulli oshqozonlari bor, J-to’g’ri ichagi kalta,Z-to’g’ri ichagi yo’q. 
4. Qushlar nafas olish sistemasida qanday o’zgarishlar paydo bo’lgan?
A-bronxlar 
paydo bo’lgan, B-bir juft cho’michsimon va uzuksimon tog’aylardan iborat hiqildog’ hosil 
bo’lgan, V- yuqori hiqildog’ida ovoz paylari joylashgan, G-ovoz paylari joylashgan pastki 
hiqildoq hosil bo’lgan, D-havo xaltachalari hosil bo’lgan, Ye-qon havo xaltachalarida 
oksidlanadi, J-uchganda nafas akti qanotlar harakati natijasida sodir bo’ladi, Z-ikki tomonlama 
nafas olish payda bo’lgan. 
5. Qushlarning qanday havo xaltachalari bor?
A-bo’yin, B-ko’krak, V-to’sh oldi, G- 
o’mrovlararo, D-qorin, Ye-chanoq, J-yurak oldi, Z-o’pkalararo. 
6. Qushlarning qon aylanish sistemasi repteliyalardan qanday farq qiladi?
A-venoz 
sinusi yo’q, B-o’ng aorta yoyi yo’q, V-faqat tananing oldingi qismi kislorodli qon bilan 
ta’minlanadi, G-yuragi 4 kamerali, D-arterial qon venoz qon bilan aralashmaydi, Ye-nomsiz 

---

128 
arteriyadan alohida ko’krak arteriyasi ajraladi, J-yurakdan uchta mustaqil arteriya chiqadi, Z-
orqa kavak vena hosil bo’lmaydi. 
7. Qushlar ayirish va tanosil sistemasida qanday o’zgarishlar hosil bo’lgan? 
A- 
metanefrik buyrak hosil bo’lgan, B-siydik pufagi yo’q, V-quyuq bo’tqasimon siydik ajraladi, G-
siydik yo’li siydik pufagiga ochiladi, D-o’ng tuxumdon va tuxum yo’li murtak holida, Ye-ba’zi 
qushlarda kopulyativ organi bor, J-urug’donlar ustida yog’ tanachalari bor, Z-urug’ yo’li siydik 
yo’liga qo’shiladi. 
1
2
3
4
5
6
7