7-mavzu: zamonaviy(amaliy) moliyaviy vositachilar reja: Banklar va kredit uyushmalari. Sug‘urta korxonalari

3. Pensiya fondlari 
Pensiyani rejalashtirish dastur (pensiya reja)larida ishtirok etish fuqaroning 
shaxsiy jamg‘armasi va mamlakatda ijtimoiy ta’minot dasturida ko‘zda tutilgan 
pensiya imtiyozlari bilan bir qatorda pensiyaga chiqqan odamga pensiyaga 

---

397 
chiqishdan oldingi daromadlarni o‘rnini bosadigan yangi daromad manbai bo‘lib 
xizmat qiladi. Pensiyani rejalashtirish dasturlari ish beruvchi, kasaba uyushmasi 
yoki xodimning o‘zi tomonidan moliyalashtiriladi. 
Pensiya dasturlari ikki turga bo‘linadi: belgilangan badallarga asoslangan 
pensiya dasturi, yoki jamg‘arma pensiya dasturi va belgilangan imtiyozlarga 
asoslangan pensiya dasturlari, yoki rag‘batlantirish pensiya dasturi. Jamg‘arma 
pensiya dasturi bo‘yicha xodim hisob raqamiga ega bo‘lib, shu hisob raqamiga 
xodimning ish beruvchisi va, odatda, xodimning o‘zi muntazam ravishda badal 
to‘lab boradilar. Pensiyaga chiqqandan keyin xodim o‘z pensiya jamg‘armasida 
to‘plagan mablag‘iga teng summaga ega bo‘ladi. 
Rag‘batlantirish pensiya dasturi xodimning pensiya imtiyozlari muayyan 
formula asosida hamda ishlagan yillari sonini, shuningdek, ko‘p hollarda uning 
ish haqi yoki maoshini inobatga olgan holda belgilanadi. Eng odatiy formulaga 
ko‘ra xodim ishlagan har bir yil uchun u pensiyaga chiqqan davridagi o‘rtacha ish 
haqidan 1% hisoblanishi ko‘zda tutilgan.
Belgilangan imtiyozlar asosida pensiya dasturini moliyalashtiradigan 
tashkilot, yoki tashkilot yollagan sug‘urta korxonasi o‘zini sug‘urta qilgan kishiga 
bo‘lajak to‘lovlarni kafolatlaydi va shu tariqa investitsion riskni butunlay istisno 
qiladi. Ba’zi mamlakatlarda, masalan Germaniya, Yaponiya va AQShda 
homiylarning qarilik nafaqasi to‘lanishi borasidagi kafolatlari ma’lum darajada 
davlat va yarim davlat tashkilotlari tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi.