7-mustaqil ishi elektronika va sxemalar bajardi: Begimqulov D

3-mustaqil ishi elektronika va sxemalar bajardi: Quziyeva durdona

7-MUSTAQIL ISHI ELEKTRONIKA VA SxeMALAR BAJARDI: Begimqulov D

1.Transformaterlarning xataktresklari va qo’llanilishi. 2. tranzistorlar. 3.Analogli deskretli va raqamli filtrlar. 4.Erkin zaryad tashuvchilarning mavzonat holatdagi konsentratsiyasi. 5.Stabilitronlar.

tranzistorlar

Tranzistor Hozirgi kunda analog texnikalar olamida bipolyar tranzistorlar (BT) (xalqaro atama — BJT, Bipolar Junction Transistor) asosiy oʻrinni egallagan. Raqamli texnikalar sohasida esa, aksincha maydoniy tranzistorlar bipolyar tranzistorlarni siqib chiqargan. Oʻtgan asrning 90-yillarida, hozirgi davrda ham elektronikada keng miqyosda qoʻllanilayotgan bipolyar-maydoniy tranzistorlarning gibrid koʻrinishi 

Transformatorning tuzilishi va ishlashi O`zgaruvchan tokning chastotasini o`zgartirmasdan kuchlanishni bir qiymatdan ikkinchi qiymatga o`zgartirib beruvchi asboblar transformatorlar deb ataladi. Transformatorlarda ikkita g'altak umumiy o'zakka kiydiriladi (199- rasm). Bunda birinchi g'altakdagi o'ramlar – birlamchi chulg'am, ikkinchi g'altakdagi o'ramlar – ikkilamchi chulg'am deyiladi. Birlamchi chulg'amni U1 kuchlanishli o'zgaruvchan tokka ulaylik. O'zgaruvchan tok chulg'amlarda o'zgaruvchan magnit maydonni hosil qiladi. Bu chulg'amning magnit kuch chiziqlari o'zak bo'yicha ikkilamchi chulg'amga o'tadi. Natijada ikkilamchi chulg'amda U2 kuchlanishli o'zgaruvchan induksion tok hosil bo'ladi. Bu tokning chastotasi birlamchi chulg'amdagi tokning chastotasi bilan bir xil bo'ladi. Ikkilamchi chulg'amdagi U2 kuchlanishning miqdori birlamchi va ikkilamchi chulg'amdagi simlarning o'ramlar soniga bog'liqdir. Tajriba shuni ko'rsatadiki, ikkilamchi chulg'amdagi o'ramlar soni birlamchi chulg'amdagidan necha marta kam bo'lsa, ikkinchi chulg'amda hosil bo'lgan tokning kuchlanishi shuncha marta kam bo'ladi. Va aksincha, ikkilamchi chulg'amdagi o'ramlar soni birlamchi chulg'amdagidan necha marta ko'p bo'lsa, ikkinchi chulg'amdagi kuchlanish shuncha marta ko'p bo'ladi.

:
Birlamchi chulg'amdagi o'ramlar soni n1, unga berilgan kuchlanish U1, ikkinchi chulg'amdagi o'ramlar soni n2, unda hosil bo'lgan kuchlanish U2 bo'lsin. U holda quyidagi ifoda o'rinli bo'ladi:

Demak, o'zgaruvchan tokning kuchlanishini o'zgartirish mumkin. Bu o'zgaruvchan tokning muhim xususiyatidir.
O'zgaruvchan tok o'tayotgan o'tkazgichdagi kuchlanishni o'zgartirishga o'zgaruvchan tokni transformatsiyalash deyiladi. Transformator - o'zgaruvchan tok o'tayotgan o'tkazgichdagi kuchlanishni transformatsiyalaydigan asbobdir. «Transformatsiyalash», «transformator» so'zlari lotincha «transformo» so'zidan olingan bo'lib, «o'zgartiraman» degan ma'noni bildiradi.
200- rasmda transformator va uning elekr zanjir sxemasida belgilanishi aks ettirilgan.