70. Elektromagnit maydondagi zaryad

89 . Uzluksizlik tenglamasini Maksvell tenglamalaridan keltirib chiqarish.

90 . Energiya zichligi va oqimi
91 . Elektrostatik maydon
Harakatsiz zaryadlar hosil qilayotgan maydonga elektrostatik may-don deyiladi. Zaryadlar harakatsiz bo‘lganligi uchun ko‘rilayotgan sis-temada tok nolga teng va maydon kuchlanganliklarining vaqt bo‘yicha o‘zgarishlari ham nolga teng bo‘ladi. Bu holda Maksvell–Lorentz teng-lamalari quyidagi ko‘rinishni oladi:

Ikkinchi va uchinchi tenglamalardan

ya’ni harakatsiz zaryadlar hech qanday magnit maydon hosil qilmasligi kelib chiqadi. Bu holda elektr maydon

ifoda bilan aniqlanadi.

92 . Kulon qonuni
N ta nuqtaviy zaryayadlardan tashkil topgan sistemaning maydonini aniqlaymiz. Uning zichligi

ko‘rinishda yozamiz. Bu yerda r_a zaryad e_a turgan nuqtaga o‘tkazilgan radius-vektor. Bu ifodani (5.10)

ga qo‘yib, nuqtaviy zaryadlarning maydon potensialini topamiz:

Bu yerda R_a = |r− r_a| zaryad e_a dan kuzatish nuqtasigacha bo‘lgan masofa. Endi potensialni bitta zaryad uchun yozamiz:

R= r− r₀. Maydon kuchlanganligini aniqlaymiz:

N uqtaviy zaryad hosil qilayotgan maydonga kiritilgan sinov zaryadi e₀ ga ta’sir etuvchi kuch

Bu bizga ma‘lim bo‘lgan Kulon qonunini beradi.
93 . Nuqtaviy zaryadlar sistemasi uchun zaryadlar sistemasining maydon potensiali
Nuq-taviy zaryadlar uchun ekanligini inobatga olsak,
dagi hajm bo‘yicha integrallar oson hisoblanadi. Natijada
Bu yerda ϕ(r_a) barcha nuqtaviy zaryadlarning “a” zaryad turgan nuq-tada hosil qilayotgan maydon potensiali ekanligini inobatga olib, en-ergiya uchun quyidagini hosil qilamiz:

94 . Zaryadlarning elektrostatik energiyasi
Madomiki, tinch turgan zaryadlar atrofida magnit maydon hosil bo‘lmasekan, bundayzaryadlarhosilqiladiganmaydonenergiyasifaqat elektr maydon energiyasiga teng bo‘ladi. Elektrostatik maydon ener-giyasi (4.53)

ga muvofiq quyidagicha yoziladi:

Bu energiyani uch xil talqin qilish mumkin.
Zaryadlar sistemasi bir necha bo‘laklardan iborat bo‘lsin deb faraz
qilamiz. Har bir qism hosil qilgan maydonlar yig‘indisi superpozitsiya prinsipiga asosan umumiy maydonga teng bo‘ladi. Ya’ni,

U vaqtda (5.56) ga muvofiq

Yoki

Bu yerda

Agar i = j bo‘lsa,

Bu energiya i- maydonning xususiy energiyasi deyiladi. bo‘lganda

Bu i- va j- maydonlarning o‘zaro ta’sir energiyasini aniqlaydi. (5.62) ifodani yozishda E_iE_j = E_jE_i ekanligini hisobga oldik.
Yuqoridagilardan ayonki xususiy energiya doimo musbat bo‘ladi. O‘zaro ta’sir energiyaning ishorasi esa E_i va E_j maydonlar orasidagi burchakka bog‘liq bo‘lib, musbat yoki manfiy bo‘lishi mumkin.
Shunday qilib, (5.56) bilan aniqlangan elektrostatik maydon ener-giyasi, (5.59) ga muvofiq, xususiy va o‘zaro ta’sir energiyalarning yig‘in-disidan iboratdir.