9 – mavzu. Logopediya tarixi kursining maqsad va vazifalari Ma’ruza rejasi 1
) shevachilik, nutqiy savodsizlik, til bilmaslikning ifodasi bo’lmagan xususiyatlar; 3)
Yüklə 69,16 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nutqning to’liq rivojlanmay qolishi
|
2) shevachilik, nutqiy savodsizlik, til bilmaslikning ifodasi bo’lmagan
xususiyatlar; 3) nutqning psixofiziologik mexanizmlaridagi chetlashish bilan bog’liq bo’lgan xususiyatlar; 4) o’z-o’zidan yo’qolmaydigan, balki mustahkamlanadigan barqaror xususiyatlar; 5) nutq buzilishining xarakteriga bog’liq holda mustahkamlanadigan barqaror xususiyatlar; 6) bolaning keyingi psixik rivojlanishiga tez-tez salbiy ta’sir o’tkazadigan xususiyatlar. Bunday tarif nutq buzilishlarini nutqning yoshga bog’liq xususiyatlaridan, uning bolalarda va kattalarda vaqtinchalik buzilishidan; nutqning territorial dialektli va sotsial-madaniy omillari bilan bog’liq xususiyatlaridan farqlash imkoniyat yaratadi. Nutq buzilishlarini belgilash uchun shuningdek «Nutqning nuqsonlari», «Nutq kamchiliklari», «Nutq atamalari» ham ishlatiladi. «Nutqning to’liq rivojlanmaganligi» va «Nutq buzilishi» tushunchalari bir-biridan farq qilinadi. To’liq rivojlanmagan nutqda u yoki bu nutq a’zolari ishi yoki umuman nutq sistemasi sifat jihatidan eng past darajada shakllangan bo’ladi. Nutqning buzilishi nutq faoliyati mexanizmlarining ishlashi jarayonida buzilishdan, normadan og’ishdan iborat bo’ladi. Masalan, nutq qurilishining grammatik jihatdan to’lik rivojlanmagan holatida tilning morfologik tuzilishi, gapning sintaksis qurilishi juda past darajada o’zlashtiriladi. Nutq grammatik tuzilishining buzilishi uning notekis shakllanishi, unda agrammatizmning borligi bilan xarakterlanadi. Nutqning to’liq rivojlanmay qolishi deganda hozirgi logopediyada nutqiy notekislikning shunday turli shakli tushuniladiki, unda barcha nutq komponentlarining shakllanishi buzilgan bo’ladi. «Nutqning to’liq rivojlanmay qolishi» tushunchasi nutq sistemasi barcha komponentlari (uning fonetik- fonematik tomonlari, leksik tarkibi, grammatik qurilishi) ning shakllanmay qolish alomatlarini namoyon qiladi. Nutqning to’liq rivojlanmay qolishida turli mexanizm va nuqsonning turli tuzilishlari bo’lishi mumkin. U alaliya, afaziya, og’ir dizartriya va boshqa hollarda kuzatilishi mumkin. Shunday qilib, «Nutqning to’liq rivojlanmay qolishi» atamasi nutq faoliyati buzilishining faqat alomatli darajasinigina xarakterlaydi. Bundan tashqari, bunday buzilishda ko’pincha nutqning rivojlanmay qolishiga nisbatan uning sistemali buzilishi kuzatiladi. Logopediyada «Nutq rivojlanishining buzilishi» va «to’xtab qolishi» tushunchalari birbiridan farqlanadi. Nutq ontogenezi jarayonini ko’rsatuvchi Nutq rivojlanishining buzilishidan farqli o’laroq, nutq rivojlanishining to’xtab qolishi, bu – sur’atning sekinlashuvini bildiradi. Bunda nutqning rivojlanish darajasi bolaning yoshiga mos kelmaydi. «Nutq parchalanishi» tushunchasi mavjud bo’lgan nutq ko’nikmalari va kommunikativ malakaning (bosh miyaning lokal yoki diffuziya xastalanishi oqibatida) yo’qolganligini anglatadi. Yüklə 69,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|