4-rasm.Bosim ostida ishlov berilgan va yumshatilgan bronzaning strukturasi
(sxemasi)
2. Alyuminiy va uning qotishmalari. Alyuminiyning strukturasi (bosim ostida
ishlov berilgan va yumshatilgan holatida) bir xil kristall donalaridan iborat.
Alyuminiy va uning qotishmalarini temir va kremniydan to'la tozalash juda qiyin.
Shuning uchun alyuminiy kristallarining orasida kremniyning kristallari (kulrang),
FeAl
3
birikmalari (qo'ng'ir), xamda alyuminiy-kremniy-temirdan tuzilgan
4
o'chlamchi birikmalar uchrashi mumkin (6.6 rasm) Ular alyuminiyning va uning
qotishmalarining plastikligini kamaytiradi.
5-rasm. Alyuminiy strukturasining sxemasi.
Alyuminiy qotishmalari ikki turga bo'linadi:
a)
quyma qotishmalar;
b)
bosim ostida ishlov beriladigan qotishmalar;
Quyma qotishmalar. quyma detallar tayerlash uchun Al-Si, Al-Cu, Al-Mg
qotishmalari qo'llaniladi. Ular ko'pincha boshqa elementlar bilan legirlanadi. (Al-
Si) qotishmalari Cu, Mg, va Mn bilan (Al-Mg) qotishmalari Si bilan, Al-Cu
qotishmalari esa Mn, Cr, Ni bilan qotishmalarning kristall donalari mayda va
mexanik xossalari yukori bulishi uchun ularning tarkibiga oz mikdorda mldifikator
(ichki tuzilishini o'zgartiradigan) elementlar (Ti,Zr,B,V,Na) ham qo'shiladi.
Alyuminiyning quyma qotishmalari A1 xarflari (alyuminiy liteyniy) va
qotishmaning nomerini bildiruvchi sonlar bilan belgilanadi, masalan AL2.
Siluminlar
Silumin deb alyuminiyning kremniy bilan (Si-14%) quyma qotishmalarga
aytiladi. Siluminlar juda yaxshi quymakorlik xossalariga ega va shuning uchun
boshqa quyma qotishmalarga nisbatan kuproq qo'llaniladi. Siluminlar ikki turga
bo'linadi.
1 .Oddiy siluminlar
2.Modifikatsiyalangan siluminlar.
1.Oddiy silumin. Uning strukturasi plastinksimon, birlamchi kremniy
kristallardan (kulrang rangda) va evtiktek aralashma (
+ Si) dan iborat. Bu
aralashma kremniy ninasimon plastinkalar shaklida. Bunday siluminning mexanik
xossalari aytarli yaxsh emas:
в
= 140 MPa,
= 3%
Oddiy silumining strukturasining sxemasi
2.Modifikatsiyalangan silumin.
Modifikatsiyalangan silumin deb suyultirilgan xolatida tarkibiga 0,01-0,1% natriy
qo'shilgan qotishmaga aytiladi. Siluminning mldifikatsiyalash natijasida
kremniyning plastinkalari maydalashadi va qotishmaning mexanik xossalari
yaxshilanadi:
g = 180 MPa,
= 8%.
5
Modifikatsiyalangan siluminning strukturasi kremniyning alyuminiydagi kattik
eritmasi bulgan
-kristallaridan va mayda donali evtektik aralashma (
+ Si) dan
iborat (6-rasm)
Dostları ilə paylaş: |