9-mavzu: Chidamlilik va uni rivojlantirish metodikasi Chidamlilik, deb h
Yüklə 456,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Chidamlilikning ikki ko‘rinishi: umumiy va maxsus, deb nomlanadigan
xillari mavjudligini yuqorida qayd qildik. Umumiy jismoniy tayyorgarlikka keyinroq to‘xtalamiz. Chidamlilikni tarbiyalash. Jismoniy madaniyat mashg‘ulot lari amaliyotida chidamlilik harakat sifati yoki jismimiz imkoniyatlarini barcha xildagi jismoniy mashqlar bilan rivoj lantirish mumkin. Lekin eng yaxshisi sportning siklik turlaridan - yurish, yugurish, suzish, velosipedda yurish, eshkak eshish, so‘ng harakatli va sport o‘yinlari va boshqalardan ko‘proq foydalani ladi. Chidamlilik uchun mashqlarni oralatib, tanaffussiz bajarish bilan mashq qilinadi. Uni bajarish sur’ati o‘rtacha va sekin bo‘lishi kerak. YuQChsini minutiga 150 martadan ortmasligi shug‘ullanuvchi organizmining 10-15 minut davomida optimal ishlashiga yetarli bo‘ladi. Bu sifatni eng sodda gimnastika mashqlarini tanaffussiz bajarish orqali ham rivojlantirish mumkin. Chidamlilikni rivojlantirish uchun mashqlarni bunday bajarish usulini “ulab” - oraliqsiz, to‘xtatmay bajarish usuli deb nomlanadi. Chidamlilikni tarbiyalashga yo‘naltiriladigan barcha vositalardan maqsadga muvofiq foydalanilsa, organizmning barcha tizimlari va ularning funksiyalarni takomillashuviga erishiladi. Shuning uchun mashg‘ulotlarni yuqori motor zichligida, turli-tuman iqlimiy va geografik muhitning noqulay sharoitlaridan keng foydalanish bilan olib borishni samarasi yuqori bo‘lishi isbotlangan. Chidamlilikni tarbiyalash, rivojlantirish uchun zaruriy faktorlarni e’tiboringizga havola qildik. Ular: a) inson organizmida energetik zahiralar mavjudligi; v) organizmning turli tizimlarini funksional imkoniyatlarining darajasi (yurak-qon tomir, markaziy asab tizimi, asab-mushak va boshqalar); v) ushbu tizimlarning faollashuvi tezligi va muvofiqlashtirilganligining darajasi; g) fiziologik va ruhiy funksiyalarning organizm ichki muhitining noqulay sharoitlar turg‘unligi (kislorod yetishmasligi va boshqalar); d) organizmning energetik va funksional salohiyatining barobarligiga erishib, tenglab ishlatish; ye) tayanch- harakat apparatining tayyorlanganligi; j) shaxsiy-ruhiy xususiyatlar (ishga qiziqish, tirishqoqlik, chidamlilik, qat’iyatlilik va hokazolar). Chidamliligi pastlar boshlagan ishini oxiriga yetkaza olmaydilar. Bardoshlilik ham ruhiy, ham ishchanlik, ahloq lilik, mukammallikning mahsuli. Bardoshi yetarli bo‘lmagan shaxsga birorta mas’uliyatli bo‘lgan ishni topshirib bo‘lmaydi. Chidamliligining zahirasi katta bo‘lgan insonning salomatligi ham yaxshi bo‘lishi amaliyotda isbotlangan. 5-jadvalda charchashni aniqlash bayon qilingan. 5-jadval Shug‘ullanuvchilarning charchashi (bardoshligi) ni aniqlash jadvali (V.A.Zotov) 6 Alomati yoki belgisi Charchaganlik darajasi Sust O‘rtacha Yuqori (charchashlik) Yuzining rangi Biroz qizargan Ancha qizargan Keskin qizargan(oqargan, ko‘kargan) 6 Спекторов В.Б. Саломатлик ва тетиклик йўлкалари. – Т.: “Медицина”, 1987 й. 31 бет. Nutqi va mimikasi Nutqa ravon, mimikasi oddiy Qiynalibroq gapiradi, yuz ifodasi jiddiy Juda qiynalib gapiradi, ba’zan gapirmaydi, yuzida hastalik ifodasi bor Terlashi Biroz Tanasining yuqori qismi Badan qattiq terlashi, sho‘rlagan Nafas olishi Tezlashganroq , birtekis Ancha tezlashgan Ancha tezlashgan, yuqoriroq, yiqilib ketmaslik uchun majburan suyanib turadi Harakati Aniq, yurishi tetik Aniq emas,yurganda chayqaladi Keskin chayqaladi,qaltiraydi,yiqilib ketmaslik uchun majburan suyanib turadi O‘zini sezish Shikoyati yo‘q Charchash, mushaklar og‘irligi, yurak urishi, nafas tutilishidan shikoyat qiladi Bosh aylanishi, o‘ng qovurg‘a osti og‘rishi, bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishidan (ba’zan qayt qiladi) shikoyat qiladi Jismning chidamliligini tarbiyalash bilim olish da(o‘qishda) ham bardosh- lilikni namoyon qiladilar. Chunki bunday jihatlar inson umri davomida zarur bo‘lgan barcha harakat faolliklarida ko‘zga tashlanadi va uni tarbiyalash suzish, velosipedda yurish, tog‘li hududlarda sayr qilish, kunlik faoliyat davomida yurish, yugurish va boshqa vositalar yoki alohida maxsus tashkillangan mashg‘ulotlarda amalga oshiriladi. Aslida, har qanday bo‘sh vaqtimizni salomatlik uchun foyda beradigan, ishlayotgan, faoliyatda ishtirok etmayotgan (ular kam bo‘ladi), kam ishtirok etayotgan mushaklarni mashq qildirishga bag‘ishlash lozim. Chidamliligi yuqorilar hayotda tushkunlikka tushmaydilar, ishga, faoliyatga doimo tayyor bo‘ladilar. Yüklə 456,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|