9-mavzu: Chidamlilik va uni rivojlantirish metodikasi Chidamlilik, deb h
Yüklə 456,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
9-mavzu: Chidamlilik va uni rivojlantirish metodikasi Chidamlilik, deb harakat faoliyatini yoki harakat aktini belgilangan suratda, intinsivlikda uzoq vaqt davomida samaradorligini pasaytirmasdan bajara olish qobiliyatiga aytiladi. Bu harakat sifati “umumiy” hamda “maxsus”chidamlilik deb farqlanadi. Ayrim adabiyotlarning mualliflari* chidamlilik atamasini “bardoshlilik”atamasi bilan almashtirishni tavsiya qilmoqdalar. 1 Chidamlilik asosan shiddati past, uzoq vaqt davomida ko‘proq siklik harakatlar sifatida bajariladigan mashqlar bilan rivojlantiriladi. 15-rasm. Chidamlilik harakat sifatining tavsifi 1 Гончарова О.В., “Ёш спортчиларнинг жисмоний қобилиятларини ривожлантириш”: Ўқув қўлланмаcb. Тошкент, 2005, 176-саҳифа. (K.D.Chermit bo‘yicha 2005) 2 2 Гончарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний қобилитларни ривожлантириш. Ўқув қўлланма. Т.: 2005. 142 - саҳифа. 16-rasm. Chidamlilikni rivojlantirishning asosiy vositalari va uslubiyotlari (K.D.Chermit bo‘yicha 2005) 3 Ular: yurish, yugurish, velosipedda yurish, suzish, eshkak eshish va boshqalar. Ularni bajarishdagi jadallik, intensiv lik, bajarishni uzoq vaqt davom etishi dam olish intervali ning uzunligi, dam olishninig xarakteri (aktiv yoki passiv dam olish)dan foydalanish, mashqni takrorlashlar soni va boshqa komponentlarga e’tibor berish lozim bo‘ladi. Chidamlilikni rivojlantirish uchun mashqlarni asosan shug‘ullanuvchining organizmi bir oz charchashni his qilgan paytda jismoniy yuklama berish orqaligina kutilgan sama raga erishish mumkin. Odatda, tolish sodir bo‘lgandan so‘ng bajariladigan harakatlarga organizmda moslashuvni sodir bo‘lishi tabiiy hol bo‘lib, uni tugashi (moslashuvni) chidamlilikning rivojlanganligi darajasini namoyon qiladi. Boshqachasiga aytganda bunday holat chidamlilik harakat sifatini ma’lum darajada ortganligidan dalolatdir. Chidamliligi yuqori deb hisoblanadiganlarni ishchanlik darajasi yuqori bo‘lgan shaxslar deb tan olinadi. Ular “aerob” – ya’ni organizmimiz ish bajarayotganda, uning a’zolariga yetarli darajadagi kislorodni yetkazib berilishi bilan jismoniy ish bajaradilar. Ular uzoq masofaga yuguruvchilar, eshkak eshuvchilar, velosipedchilar va boshqa sport turlarining vakillari bo‘lib, o‘z faoliyatlarida yuqori darajadagi chidamlilikni namoyon qilishlariga to‘g‘ri keladi. Uning aksi, “anaerob” holat, ya’ni ishlayotgan organla rimizga yetarli darajadagi kislorod yetkazib berilmay, jismoniy yoki kasbiy faoliyat namoyon qiluvchi, kislorod yetishmasligi holatida ish bajaruvchilar ham ma’lum daraja dagi chidamlilikni namoyon qiladilar(sprinterlar, nafasni ushlash bilan ish bajaruvchilar va boshqalar). Ularda jismoniy yuklama yurak qisqarish chastotasi (YuQCh) intensiv ligiga qarab chegaralanadi. Organizmni dam oldirish yoki sarflagan energiyasini tiklash maqsad qilib qo‘yilib mashq qilinsa, YuQCh 130 marta atrofida yoki undan ortmasligi (nolli zona deyiladi) lozim. Yetarli daraja kislorod bilan ta’minlanish orqali ish bajarilib, chidamlilikni rivojlantirish uchun mashq qilinsa (“aerob”), YuQCh 130 dan 150 marta qisqaradigan yuklama rejalashtirilish kerak (1-zona). 3 Гончарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний қобилитларни ривожлантириш. Ўқув қўлланма. Т.: 2005. 143 - саҳифа. Anaerob holatda chidamlilik takomillashtirilsa, maksi mal kislorodga muhtojlik (MKM) holatida YuQCh minutiga 150-180 gacha bo‘lishi lozim (2-zona). 3-zona yoki chidamlilikni rivojlantirishning yuqori pog‘onasi (zonasi)da YuQCh minutiga 180 dan ortiq bo‘lsa kerakli natijani berishi tadqiqotlar orqali isbotlangan. Lekin 2-3 zonadagi yuklamalar jismoniy tayyorgarligi dara jasi yuqori sanalgan yoki maxsus tayyorgarlikka egalar uchungina qo‘llaniladi. YuQCh ga e’tiborsizlik ayniqsa, kollejlar, akademik litseylar va gimnaziyalarning o‘quvchi, talaba-yoshlari organi zmida salbiy oqibatlarga sabab bo‘lishi mumkin. 4-jadvalda chidamlilikni rivojlantirish jismoniy yuklamalarning me’yoriy zonalarini e’tiboringizga havola qildik. Yüklə 456,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|