91-variyant Poliamidlar ishlab chiqarish texnologiyasi. Ular asosida olingan polimerlarning xossalari va ekspluatatsiyasi. Poliamidlar

101-variant

1. 
   Kimyoviy muvozanat. Le-Shatel`e printsipi.
   

Kimyoviy muvozanat – toʻgʻri va teskari reaksiyalar tezligi tenglashgan holat. Mac, N2+3H2 p±2NH3 reaksiyasida azotning vodorod bilan birikish (toʻgʻri reaksiya) tezligi ammiakning azot va vodorodga parchalanish (teskari reaksiya) tezligiga teng . K.m. sodir boʻlganda reaksiya goʻyoki toʻxtab qolgandek koʻrinadi, aslida ikkala reaksiya ham davom etadi, biroq bu reaksiyalarning biri ikkinchisining natijasini yoʻqqa chiqaradi. Mohiyatiga koʻra, K.m. dinamik muvozanatdir. Oʻzgarmas muhit (kislotali yoki asosli) va sharoitda (temperatura, bosim) reaksiyaga kirishayotgan moddalar konsentratsiyasining oʻzgarmasligi K.m.ning muhim belgisidir. K.m.ni oʻrganish nazariy tadqiqotlar va turli amaliy masalalarni hal qilishda katta ahamiyatga ega; agar muvozanatdagi sistemaga biror tashqi ta’sir o‘tkaziIsa
(konsentrasiya, temperatura, bosim o‘zgartirilsa) u ikki qarama-
qarshi reaksiyadan shu ta’sirni kamaytiradigan reaksiyaning
borishiga yordam beradi.
Agar tashqi ta’sir azot yoki vodorod konsentratsiyasini ortti-
rishdan iborat bo'lsa, u holda bu ta’sir shu moddalarning konsen
tratsiyasini kamaytiradigan reaksiyaga yordam beradi va, binobarin,
muvozanat ammiak hosil bo'lish tomoniga siljiydi. Ammiak
konsentratsiyasining ko'payishi muvozanatni boshlang'ich mod
dalar tomoniga siljitadi.
Tenglamadan ko'rinib turganidek, to'g'ri reaksiya issiqlik chiqishi bilan borgani uchun temperaturaning ko'tarilishi issiqlik
yutiladigan reaksiyaning borishiga yordam beradi va muvozanat
boshlang'ich moddalar tomoniga siljiydi; temperaturaning pasayishi
muvozanatni reaksiya mahsulotlari tomoniga siljitadi.
Tenglamadan ko'rinib turganidek, to'g'ri reaksiya issiqlik
chiqishi bilan borgani uchun temperaturaning ko'tarilishi issiqlik
yutiladigan reaksiyaning borishiga yordam beradi va muvozanat
boshlang'ich moddalar tomoniga siljiydi; temperaturaning pasayishi
muvozanatni reaksiya mahsulotlari tomoniga siljitadi.
Muvozanatning siljishiga bosimning ta’sirini aniqlash uchun
tenglamaning chap va o'ng qismlaridagi molekulalar sonini
hisoblab chiqish kerak. Keltirilgan misolda tenglamaning chap
qismida ikkita, o'ng qismida — bitta molekula bor. Bosimning
oshirilishi molekulalar soni kamayadigan jarayonga yordam
berganligi uchun ushbu holda muvozanat reaksiya mahsuloti
tomoniga siljiydi. Ravshanki, bosimning kamayishi muvozanatni
boshlang'ich moddalar tomoniga siljitadi.

2.