A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

 
3.6- rasm.
Mexanik aralashtirgichli agitator 
Kuydirilgan rux boyitmasini tanlab eritishda olingan bo‘tana qattiq va suyuq 
fazalarga ajratiladi. Fazalarni ajratish uchun quyuqlashtirish va filtrlash jarayonlari 
qo‘llaniladi. 
Quyultirish jarayoni “quyultirgich”(sgustitel) deb nomlanuvchi dastgohlarda 
amalga oshiriladi. Quyultirgich diametri 10-18 m va balandligi 4-5 m bo‘lgan 
temir betondan yasalgan chandir (5.7. – rasm).
Quyultirgichda qattiq moddalar cho‘kadi va moslamadan chiqariladi. 
Bo‘tanani suyuq fazasi channi yuqori qismdan chiqarilib bo‘lajak texnologik 
jarayonlarga yuboriladi.

---

163 
Quyuklashtirish jarayonini jadallashtirish maqsadida bo‘tanaga poliakrilamid 
(PAA) qo‘shiladi. Poliakrilamid mayda zarrachalarni kattalashtirib og‘ir 
flokulalarga o‘tkazadi. Tarkibida qattiq moddalar yo‘q tindirilgan eritma 
tozalashga yuboriladi. Quyultirilgan bo‘tananing S:Q nisbati 2:1teng. Quyultirilgan 
bo‘tana filtrlashga yuboriladi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.7. - rasm. Quyuqlashtirgich. 
3.6.
 
Rux sul'fat eritmalarini zarralardan tozalashning nazariy asoslari va 
amaliyoti 
Sulfat eritmasidagi mavjud bo‘lgan hamma zarra moddalarni 4 guruxga 
bo‘lsa bo‘ladi.
1)Fe, AI, Cu, As, Sd, Ge, Jn, SiO
2
; 
2)Cu, Cd, Ni, Ta; 
3)Co, CI, F; 
4)K, Na, Mg, Mn; 
Birinchi guruxdagi aralashmalar eritmadan gidroliz, birga cho‘kish, 
adsorbsiya va koagulyasiya yo‘llari bilan ajralib chiqadi.
Ikkinchi guruxdan moddalardan tozalash - sementatsiyaon usuli bilan olib 
boriladi. Bunda elektr salbiyrok bo‘lgan rux undan elektr manfiy elementlarni siqib 

---

164 
chiqaradi va cho‘kmaga o‘tkazadi. Rux o‘zi esa ion holatda eritmada koladi va uni 
boyitadi.
Uchinchi guruxdagi moddalar faqat kimyoviy usul bilan chiqariladi. Ular 
maxsus qo‘shilgan reagent bilan qiyin eriydigan birikmalar hosil qilib cho‘kmaga 
o‘tishadi.
To‘rtinchi guruxdagi elementlar umuman ajralib chiqmaydi va eritmada 
to‘planadi. Ulardan tozalash uchun eritmani qismi jarayondan chiqarilib, shu 
elementsiz toza eritmaga almashtiriladi, chiqarilgan eritmadagi rux keyinchalik 
ajratib olinadi.