A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

Gidrolitik tozalash
Gidrolitik tozalash metall kationlarni eritmada suv bilan o‘zaro bog‘lanib 
qiyin eriydigan gidrooksid hosil qilishga asoslangan. Bunda metalni 
konsentratsiyasi pasayadi va eritma tozalanadi.
Umumiy holda kationni gidroliz reaksiyasi yoziladi:
Me
+n
+ n H
2
O = Me (OH)
n 
+ n H
+
(3.22) 
bunda: Me
n+
- metal kationi;
n- kationni zaryadi.
3.22 reaksiyasini o‘tishi eritmani rN ga bog‘liqdir: nordon muxitda metall 
gidrooksidi eriydi, aslida esa cho‘kadi.
Har bir metalga o‘ziga xos eritmani rN qiymati borki, qaysidan gidroliz 
reaksiyasi muvozanatda bo‘ladi. Bu rN ning nomi – rN
0
g. Standart sharoitlar 
uchun (a=1 mol/l, t= 25S
0
) bir qancha rN qiymatlari:
Jadval-3.1 
Metal 
kationi
Co
3+
Sb
3+
Sn
2+
Fe
2+
AI
3+
Cu
2+
Zn
2+
Fe
3+
Cd
2+
Ph 
1,0 
1,2 
1,4 
1,6 
3,1 
4,5 
5,9 
6,7 
7,0 
Bu qatorda ruxdan chap tomondan joylashgan aralashmalar gidroliz yo‘li 
bilan tozalanishlari mumkin. 
Neytral tanlab eritishda pulpani rN 5,2 – 5,4 oralig‘ida ushlanib turadi. 
Bunda rux gidroliz ham bo‘lmaydi. Ionlar So (III), Sb (III), Sn (II), Fe (III), AI(III) 
bu sharoitlarda erimaydigan gidroksidlar hosil qilishadi.
Agar (21.1) reaksiya standart sharoitlarga o‘xshamasa, rN qiymati kationni 
eritmalardagi (aktivligiga) bog‘liqdir. 
rN = A- 1/n Ig C me
n+
(3.23)
bunda: S – kationni eritmadagi konsentratsiyasi, mol/l;
A – kationga xos doimiylik.
O‘z qatorida A = -Ig L – Ig K 
Ig
n

1
(3.24) 
bunda: L – gidrooksidni erish qobiliyati; 
K – suvni ionlar ko‘paytmasi;
Me – kationni aktivlik koeffitsienti. 

---

165 
Shunday kilib, neytral tanlab eritish sharoitlarda qiyin eriydigan Fe (III), 
As (III), Sd (III), alyuminiy, Cu (II) va bir qancha noyob metallar gidrooksidlari 
cho‘kmaga o‘tishadi va sulfat eritmasi bu zarra moddalardan tozalanadi.