Eritmani sementatsiya yo‘li bilan tozalash Sementatsiyani elektroqimyoviy reaksiyaga asoslangan:
Me
2+
+ Zn = Me + Zn
2+
(3.25)
Bunda aralashma metall ion holatidan metallik holatiga o‘tadi. va chukadi,
rux – aksincha.
Sementatsiya jarayonining asosida sementator metalning ionlanishi
quyilgan:
Zn = Zn
2+
+ 2e (3.26)
Rux ionlari eritmaga o‘tadi, lekin elektronif metalda qoladi va unga salbiy
zaryad beradi. Standart sharoitlarda ( 25
0
S – α
Zn
= 1 mol/l) rux ionlarni o‘z-o‘zidan
eritmaga o‘tishi to‘xtaydi, qachonki metalni potensiali E= - 0,763 V ga etadi.
Ionlanish davom etishi mumkin bo‘ladi, agarda metallik ruxdagi ortiqcha
elektronlarni qandaydir ion o‘qziga qabul qilsa, masalan Ca, Cu, Ni va boshqalar.
Bunda aralashma metal ioni tiklanadi va sirtida metall shaklda o‘tiradi:
Me
n+
+ ne = Me (3.27)
Metallik ruxdan elektronlarni faqat elektro-musbatroq metall va elementlar
qabul qilishlari mumkin. Demak, sementatsiya usuli bilan eritmadan faqat ruxdan
elektr musbatroq aralashma zarra metallarni ajratib olish mumkin.
Qaysi metallar ajratib olishligi mumkinligini ularni standart elektrod
potensiallarini solishtirib aniqlasa bo‘ladi. Hamma metallar, qaysilarni standart
potensiali – 0,763 V dan musbatroq bo‘lsa, sementatsiya yo‘li bilan tozalanishlari
mumkin.
Jadval-3.2 Standart potensiali bo‘yicha bir – necha ma’lumotlar:
Metall
E
o
,V
Metall
E
o
,V
Na (I)
-2,714
Fe (II)
- 0,0440
AI (III)
-1,663
Cb (II)
- 0,403
Mn (II)
- 1,179
Co (II)
- 0,277
Zn (II)
- 0,763
Fe (III)
- 0,037
Sementatsiya natijasida cho‘kma hosil bo‘ladi, qaysida mis, kadmiy va
reaksiyaga kirmagan rux mavjuddir. CHo‘kma – mis – kadmiy keki – filtrlanib
kadmiy olishga yuboriladi.
