A. F. Shaxidov, A. D. Qayumov, R. M. Xudayqulov

yig‘ma temirbeton elementlar 
yordamida yon qiyalikni mustahkamlash
quyidagi texnologik ketma-ketlikda 
amalga oshiriladi: yon qiyalikni tayyorlash – tekislash va zichlash; qiyalik ostiga 
beton tayanch qurish; panjarali konstruksiyali temirbeton elementini montaj 
qilish; katoklarni o‘simlik grunti bilan to‘ldirib o‘t ekish (kataklar, shuningdek 
chaqiqtosh yoki shag’al bilan to‘ldirilishi mumkin). 
Yig‘ma elementdan iborat panjarali konstruksiya pastdan yuqoriga qarab 
yig’iladi. Qismlarni uzatish kranda amalga oshiriladi; tutashgan joylari 
mustahkamlanadi; yacheykani to‘ldirish uchun grunt, shag’al yoki sheben 

---

124 
greyferli cho’mich bilan jihozlangan kran orqali uzatiladi. Yig‘ma elementlarni 
montaj qilishdan avval o‘q chiziqlar qoziqlar yordamida belgilanadi. Suvga 
botmaydigan 
yon 
qiyaliklarni 
mustahkamlash 
uchun 
panjarali 
konstruksiyalardan tashqari qalinligi 10-15 sm shag’al yoki chaqiqtosh 
yotqiziladi. Bu materialni yon qiyalikka yotqizilgandan va tekislangandan so‘ng 
ekskavator-draglaynga montajlangan maydonli titratgich yoki katok bilan 
zichlanadi. 
Quruq tumanli hududlarda 
qumli ko‘tarmaning yon qiyaligini
bog‘lovchi materiallar va gilli grunt bilan ishlangan sheben, shag’al, gruntlardan 
qoplama qilib mustahkamlash mumkin. Sheben (shag’al) yon qiyalikka 0,10-
0,15 sm qalinlikda yoyiladi. Qiyalikning asosiga material 1 m kenglikda tayanch 
qilish uchun yoyiladi. Gilli gruntlarni ishlatilishi murakkab texnologiyani talab 
qilgani uchun qiyindir. Quriganda gil qatlami yorilib ketmasligi uchun 
yotqizilgan gilga qum qo‘shilib yaxshilab aralashtiriladi.
Qumli gruntlarni mustahkamlash uchun organik bog‘lovchilar - bitum,
neft qoldiqlari va sa'noat chiqindilari qo‘llanadi. Yon qiyaliklar bog‘lovchi 
qo‘yilib yoki qayta ishlangan gruntdan tayyorlangan aralashma bilan qayta 
ishlanadi. 
Yon qiyaliklarni suv yub ketmasligi va to‘lqinlar buzmasligi uchun