A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

Qaror qabul qilish va baholash 
Energiya boshqaruvchisi tomonidan qaror qabul qilish uning asosiy
ishidir, asosiy vazifadir. Energiya boshqaruvchisi ish jarayonida
muommolar va bir qancha savollarga duch keladi, bu muommo va
savollarga u oldin ham duch kelgan yoki har doim duch keladi, yoki yangi
muommo bo‘lishi ham mumkin. Ushbu ikki turdagi muammolar (savollar)
ikki
turdagi
qarorlar
asosida
yechiladi.
Dasturlashtirilgan
va
dasturlashtirilmagan.
Dasturlashtirilgan, standart yechimlar takrorlanadi, muntazam va
takroriydir. Tartibga solish usullari, ularni qayta ishlash usullari allaqachon
ma'lum, ishlab chiqilgan va qaror qabul qilish kerak bo'lganda har safar
qayta ko'rib chiqilmasligi kerak.
Dasturlashtirilmagan, standart bo'lmagan yechimlar yangi, tuzilmaga
ega emas. Ularni qabul qilishda ishlab chiqilgan usul yechimlar yo‘q, lekin
dasturlashtirilgan kichik maqsadlar bo‘lishi mumkin.
Psixologik nuqtai nazardan qarorlar qabul qilishda ishtirok etadigan
kishilarning quyidagi toifalari mavjud.
Mustaqillikka muhtoj bo'lgan tenglikka moyil bo'lgan odamlar
qarorlarni qabul qilishda ishtirok etish orqali yanada samarali natijaga
erishish uchun ijobiy fikr munosabatlarni bildiradi.
Qaror qabul qilish jarayonlari quyidagicha:
1.
Autokratik
qarorlar energetika menejeri tomonidan konsulsiz
mustaqil ravishda amalga oshiriladi.
2.
Maslahat
- qarorlarni energiya boshqaruvchisi boshqa shaxslar
bilan maslahatlashgandan so'ng mustaqil ravishda qabul qiladi.
3.
Guruh
- qaror guruh tomonidan qabul qilingan qaror asosida
amalga oshiriladi.
Qaror qabul qilish - bu qoniqarli muqobillarni izlash va rivojlantirish,
kamdan-kam hollarda optimal alternativlarni izlash va tanlashdir.
Qaror qabul qilishda ayrim yondashuvlarni ko'rib chiqamiz.
Qarorlar qabul qilishda ratsional yondashuv uch bosqichdan iborat:
1. Muammoni aniq tahlil qilish va qaror qabul qilish kerak bo'lgan
belgilarning aniq ta'rifini ta'minlaydigan fikr.

---

---

96
2. Muammoning yechimini topish uchun muntazam ravishda

izlanadigan qarorni tayyorlash.
3. Qabul qilinadigan mezonlarga mos keladigan yechimlarni tanlab
olish. Bu esa qarorlar ichida eng yaxshi yechim hisoblanadi.
Shunday qilib, qarorlarni qabul qilishda ratsional yondashuvni
quyidagi qadamlar algoritmida ta'riflash mumkin:
Tahlil qilish:
- muammo borligini his qilish;
- uni shakllantirish va baholash;
- muammoni hal etish natijalari va maqsadlarini aniqlash;
- mumkin yechimlarni ishlab chiqish;
- olingan yechimlarni baholash;
- eng yaxshi variantni tanlash.
Qarorlar qabul qilishda yechimlarni topish uchun oddiy va aniq
usullar mavjud. Bunga quyidagilar kiradi:
- buyurtma qilish uchun mumkin yechimlarni ma'lum bir
tashuvchisiga biriktiruvchi ro'yxatlar;
- opsiyalarni ko'rish orqali yechimlarni topishga yordam beradigan
diagramma shaklidagi imkoniyatlarning to'plami xuddi daraxtga
o‘xshaydi ;
- muammoning sabab-ta'sir tomonlarini ochiq-oydin ko'rsatadigan
sabab-ta'sir diagrammasi, uning asosida tahlil qilish formulasini va keyingi
yechimlarni tanlashini ta'minlaydi.
Qaror qabul qilish "Aqliy hujum" usuli bilan birgalikda amalga
oshirilishi mumkin.
Qarorlar qabul qilishda "Aqliy hujum" usuli yordamida norasmiy
muloqot tinch muhitda sabablar jamoasi a'zolari bilan do'stona muhitda,
uzoq vaqt davomida birga ishlayotgan guruh va jamoalarida ishlatish
tavsiya etiladi.
Qaror qabul qilingandan so'ng energiya boshqaruvchisi ishni
rejalashtirishi kerak.