A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

3.16 – rasm. Texnik hisobga olish tizimida elektr energiya iste’molini 
hisobga olish: TP – transformator podstansiyasi; Wh – elektr energiya 
hisoblagichlari. 
Bozor
munosabatlarining
rivojlanishi,
korxonalarni
qayta
modernizatsiya qilish, ularning alohida bo‗linmalarini texnologik
jarayonlarga bog‗liq ravishda ajratish va tijorat tomonidan mustaqil, lekin
ishlab chiqarishni energiya ta‘minoti umumiy sxemasi orqali bog‗langan –
tijorat va texnik asosida hisobga olish subabonentlari bir tizim doirasida
birlashadi. Mos ravishda tijorat va texnik hisobga olish tizimi ENHAT lari
alohida hamda yagona tizim sifatida ishlatilishi mumkin.
Ikki turdagi tijorat va texnik hisobga olish tizimi o‗ziga xos
xususiyatlarga ega. Tijorat asosida hisobga olish tizimi konservativ tizim
bo‗lib, u o‗rnatilgan energiya ta‘minoti sxemasiga ega. Bu tizim uchun
yuqori aniqlikdagi hisoblash asboblarini o‗rnatilishi talab qiladigan uncha
katta bo‗lmagan iste‘mol nuqtalarining bo‗lishi xarakterli, past va o‗rta
pog‗ona ENHATlari vositalarining o‗zi esa O‗z Standart agentligining
o‗lchash vositalari reestridan tanlanishi kerak. Bundan tashqari, tijorat
asosida hisobga olish tizimlari majburiy tartibda muhrlanadi, bu korxona
xodimi tomonidan nazarda tutilmagan operativ o‗zgartirishlarni kiritilishi
mumkinligini cheklaydi. Texnik hisobga olish tizimi aksincha, ishlab
Wh
1
Wh
2
Wh
3
1-
sex
2-
sех
2-ТP
1-ТP

---

---

149
chiqarishga o‗zgarayotgan talablarni aks ettirish bilan dinamik va doimo

rivojlanmoqda. Texnik hisob asosida nazorat qilish tizimi O‗z Standart
o‗lchash vositalari reestriga kiritilmagan asboblardan foydalanishga ruxsat
etadi, lekin bunda tijorat va texnik hisobga olish tizimlaridan energiya
resurslaridan foydalanish bo‗yicha ma‘lumotlar nobalansi sabablarini
aniqlashtirilishiga bog‗liq muammolar vujudga kelishi mumkin. Energiya
ta‘minoti tashkilotlari hisoblagichlarida muxrlashning bo‗lmasligi korxona
bosh energetigi xizmatiga energiya resurslarini texnik nazorat qilish va
korxona energiya ta‘minoti sxemasiga kiritilgan joriy o‗zgartirishlar,
hisoblagichlari ko‗rsatkichlariga o‗zgartirishlarni kiritish imkoniyatini
beradi.