A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev
Yüklə 17,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VƏRƏM XƏSTƏLĐYĐNƏ TUTULMA VƏ ONDAN ÖLMƏ SƏVĐYYƏSĐ (Minilliyin bəyannaməsində əks
- VƏSAĐTLƏRĐN MƏNBƏYĐ VƏ ĐSTĐFA- DƏSĐ HAQQINDA HESABAT
- VƏZĐFƏ – işçi
- VƏZĐFƏ CĐNAYƏTĐ
- VƏZĐFƏ MAAŞI
- VĐRTUAL YADDAŞ
|
VƏHŞĐ HEYVAN VƏ QUŞLARIN MÜ- HAFĐZƏSĐ VƏ TƏKRAR ĐSTEHSALI –
heyvan və
quşların sayının
uçotunun aparılmasına, onların qorunması və təkrar istehsalı üzrə biotexniki tədbirlərə (yerləşdirmələr, vəhşi heyvanların əlavə yemlənməsi üçün yemlərin hazırlanması və verilməsi, yemləmə sahələrinin və duzlaqların, süni yuvaların və s. tikilməsi), həmçinin ölkənin ovçuluğa nəzarətə və peşəkar ovçu xidmətinin saxlanmasına çəkilən xərcləri özündə birləşdirir.
ONDAN ÖLMƏ SƏVĐYYƏSĐ (Minilliyin bəyannaməsində əks olunmuş inkişaf göstəricilərindən) - vərəm xəstəliyinə tutulma səviyyəsi – bu, hər 100 000 nəfərdə vərəm xəstəliyinə tutulma hallarının sayıdır. Vərəmdən ölmə əmsalı hər 100 000 nəfərdə vərəmdən ölənlərin sayını bildirir. Vərəm xəstəliyinə tutulma hadisəsi həkim tərəfindən diaqnoz qoyulan və ya bakterioloji tədqiqat əsasında təsdiqlənən vərəm xəstəliyinin mövcudluğu faktı ilə müəyyən edilir. Məlumatların yalnız müvafiq tibbi xidmətlərin göstərilməsi ilə bağlı materiallardan əldə edilməsi hallarında 100 000 nəfərə hesablanır. Məlumatların ev
təsərrüfatlarının müayinə
materiallarından əldə edilməsi hallarında, vərəm xəstəliyinə tutulma (bəzən bu
xəstəlikdən ölənlərin əmsalı) səviyyəsi haqqında məlumatlar 100 000 nəfərə hesablanır. Həm də nəzərə almaq lazımdır ki, məxrəcdə müayinəyə cəlb edilmiş bütün əhalinin sayı göstərilir. Bəzən vərəm xəstəliyinə tutulma səviyyəsi xəstəlik hallarının mütləq sayı ilə ifadə edilir, amma hər hansı bir müəyyən dövrdə (adətən 1 il ərzində) vərəm xəstəliyinə tutulma 100 000 nəfərə hesablanır.
DƏSĐ HAQQINDA HESABAT – hesabat dövründə şirkətin aktivlərinin və maliyyə
strukturunun dəyişməsi haqqında məlumat verən hesabatdır. VƏTƏNDAŞLARIN TĐBBĐ SIĞORTASI –
yığılmış vəsait – sığorta ödənişləri hesabına əhaliyə tibbi yardımların göstərilməsi formasıdır. Azərbaycan Respublikasında qanunvericiliyə görə, sığorta hadisəsi baş verdikdə əhaliyə müəyyən səviyyədə tibbi yardım və dərman preparatları ilə kömək göstərilməsinə təminat verilir. Vətəndaşların tibbi sığortası iki formada həyata keçirilir: icbari və könüllü. Vətəndaşların tibbi sığortasının icbari forması əhali üçün ümumi sayılır. Vətəndaşların icbari tibbi sığortası işləməyən əhali, büdcə idarə, müəssisə və təşkilatlarında işləyənlər, habelə
rentabelli işləməyən müəssisələrdə işləyənlər üçün müvafiq büdcələrdən; yerdə qalan vətəndaşlar üçün isə müəssisə, təşkilatların və
s. təsərrüfat subyektlərinin hesabına ödənilir. Vətəndaşların tibbi sığortasının könüllü forması bağlanmış sığorta müqavilələri əsasında, müəssisələrin mənfəəti (gəliri) və əhalinin vəsaiti hesabına həyata keçirilir. Könüllü tibbi sığorta vətəndaşlara müqavilə əsasında məcburi tibbi sığortada nəzərdə tutulduğundan əlavə tibbi və digər xidmətlər göstərilməsini təmin edir. VƏTƏNDAŞLIQ – insanın konkret dövlətlə hüquqi əlaqəsidir, onların qarşılıqlı hüquq, vəzifə və məsuliyyətinin məcmusunda ifadə olunur. Padşahlıq dövrlərində vətəndaşlıq bəzən
“təbəəlik” kimi göstərilir. Vətəndaşlığın alınması və itirilməsi qaydası milli hüquqlarla tənzimlənir. Beynəlxalq hüquq
münasibətlərində vətəndaşlıq institutunun insan hüquqlarının unifikasiyası və onların beynəlxalq- hüquqi müdafiəsi üçün, xarici vətəndaşların diplomatik müdafiəsi, onların qaldığı dövlətin məhkəmə orqanlarına aid olmaması (bəzi hallarda) və s. haqqında məsələləri həll etmək üçün əhəmiyyəti var. Bir qayda olaraq, vətəndaşlıq doğulduqda alınır. Buna görə də, uşaqların vətəndaşlığı haqqında məsələ milli qanunvericilikdə xüsusi əhəmiyyətə 685
malikdir. Uşaqların vətəndaşlığının müəyyən edilməsinin iki əsas nöqteyi-nəzəri mövcuddur: “qan prinsipi” (yəni vətəndaşlıq valideynlərin vətəndaşlığı ilə müəyyən edilir) və “torpaq prinsipi” (doğulduğu yerlə müəyyən edilir). Bu iki prinsipdən istifadə mümkündür, çünki valideynlər bəzən müxtəlif dövlətlərin vətəndaşları olur. Vətəndaşlıq alması həm də insanın xahişi ilə, oğulluğa (qızlığa) götürdükdə, ərə getdikdə və s. qaydasında mümkündür. Đnsanın reinteqrasiyası (yəni vətəndaşlıq hüququnun bərpa olunması) tez- tez rast gəlinən vətəndaşlıq alma hallarıdır. Beynəlxalq təcrübədə vətəndaşlığın dəyişməsinin xüsusi halları da var – optasiya qaydasında, yəni konkret ərazinin digər dövlətə keçməsi zamanı vətəndaşlığın seçilməsi. Vətəndaşlığın itirilməsi təbii yolla (öldükdə), yaxud insanın həmin dövlətin vətəndaşlığından könüllü çıxması haqqında ərizəsinə əsasən baş verir.
Đkili vətəndaşlıq problemi xüsusi çətinliklər yaradır. Đnsan eyni zamanda iki dövlətin vətəndaşı olduqda: birinin – doğulduğu yerə görə, digərinin – nikaha görə. Dövlətlər ikili vətəndaşlıq hallarından qaçmaq üçün müqavilə və sazişlər bağlamağa çalışır. Müasir dövrdə hansı ölkədə yaşamasından asılı olmayaraq, bütün insanların əsas hüquq və azadlıqlarını müəyyən edən beynəlxalq hüquq normaları qəbul edilmişdir. Əsas beynəlxalq-hüquq normaları Đnsan hüquqları üzrə ümumi bəyannamədə (1948), Đqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqda Beynəlxalq Paktda (1966), mülki
və siyasi
hüquqlar haqda
Beynəlxalq Paktda
(1966), Ərli
qadının vətəndaşlığı haqda Konvensiyada (1957) və digər beynəlxalq sənədlərdə əks olunub. Đnsan hüquq və azadlıqlarının təminatı hər dövlətin daxili
qanunvericiliyi ilə həyata keçirilir. Azərbaycanda vətəndaşlıqla bağlı qanun 1998-ci ildə qəbul olunub. Bu qanun vətəndaşların əsas hüquq və azadlıqlarını nəzərdə tutan beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinin həyata keçirilməsini təmin edir, vətəndaşlıq almaq, həmçinin onu ləğv etmək üçün qaydaları müəyyən edir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 52-ci Maddəsinə görə, Azərbaycan dövlətinə mənsub olan, onunla siyasi və hüquqi bağlılığı, habelə qarşılıqlı hüquq
və vəzifələri olan şəxs
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Valideynlərdən biri Azərbaycan Respublikasının ərazisində yaşadıqda və ya
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarından doğulmuş şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Valideynlərdən biri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları aşağıdakı şəxslər sayılırlar: 1) bu Qanunun qüvvəyə mindiyi gündən Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığında olmuş şəxslər (əsas: bu Qanunun qüvvəyə mindiyi günədək şəxsin Azərbaycan Respublikasında yaşayış yeri üzrə qeydiyyatda olması); 2) 1992-ci il yanvarın 1-dək Azərbaycan Respublikasının və ya başqa dövlətin vətəndaşı olmayan, lakin Azərbaycan Respublikasında yaşayış yeri üzrə qeydiyyatda olan şəxslər; 3) 1988-ci il yanvarın 1-dən 1992-ci il yanvarın 1- dək
Azərbaycan Respublikasının ərazisində məskunlaşmış qaçqınlar; 4) bu Qanuna müvafiq surətdə Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığını əldə etmiş şəxslər. Bu maddənin birinci hissəsinin ikinci bəndində nəzərdə tutulmuş şəxslər o halda Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə edirlər ki, bu Qanun qüvvəyə mindiyi gündən bir il müddətində Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığına qəbul edilmək haqqında ərizə ilə müraciət etsinlər. Bu Maddənin birinci hissəsinin üçüncü bəndi əsasında Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə etmiş qaçqınlar tərk etdikləri dövlətlərə qayıtmaq hüququnu itirmirlər. Həmin şəxslərə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində məcburi köçkünlər üçün nəzərdə tutulmuş güzəştlər şamil edilir. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan kişi və ya qadının əcnəbi ilə və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslə nikah bağlaması və ya nikahı pozması
ər və
arvadın vətəndaşlığının dəyişməsinə səbəb
olmur. Ərin
(arvadın) vətəndaşlığının dəyişməsi arvadın
(ərin) vətəndaşlığının dəyişməsinə səbəb olmur. Vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikası ərazisində doğulmuş uşağı Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan, hər iki
valideyni naməlum
uşaq Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Valideynlərin vətəndaşlığı dəyişdikdə və hər ikisi Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə etdikdə, onların 14 yaşına çatmamış uşaqları da Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə etmiş olurlar. Uşağın valideynlərindən biri məlumdursa, həmin
valideyn Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə etdikdə, onun 14
yaşına çatmış
uşağı da
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə etmiş olur. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları əcnəbi uşağı və ya vətəndaşlığı olmayan uşağı övladlığa götürürlərsə; əcnəbi uşağı övladlığa götürən ər- arvaddan biri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdırsa, digəri isə vətəndaşlığı olmayan şəxsdirsə; vətəndaşlığı olmayan uşağı övladlığa götürən
ər-arvaddan biri
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdırsa, digəri
isə 686
vətəndaşlığı olmayan şəxsdirsə, həmin uşaq Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə etmiş olur. Bu Qanunun 19-24-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda, 14 yaşından 18 yaşınadək uşaqların vətəndaşlığı yalnız onların razılığı ilə dəyişə bilər.
və ümumilikdə onun vətəndaşlıq vəziyyətini xarakterizə edən
sənədlərdir. Azərbaycan Respublikasında vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının mütləq VVADQ orqanlarında qeydə alınması nəzərdə tutulmuşdur. Demoqrafik hadisələrin cari
nikahın qeydə alınması və pozulması, atalığın müəyyən edilməsi, adın, atanın adının və soyadın dəyişdirilməsi haqqında akt qeydləri kimi sənədlər böyük əhəmiyyətə malikdir. Vətəndaşlıq vəziyyəti aktları
qeydlərinin sualları Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsi, vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı qaydalarına dair təlimatlar və s. ilə tənzimlənir. Vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydləri şəhər (rayon) VVADQ şöbələri tərəfindən, kənd və qəsəbələrdə isə yerli icra hakimiyyəti orqanlarında əlaqədar şəxslərin ərizələri əsasında müvafiq kitablarda aparılır.
– işçi müəssisədə (təşkilatda, idarədə) rəhbər,
mütəxəssis, qulluqçu (“Heyətin
keçirərkən, onun öz vəzifə borcları, hüququ və cavabdehliyi ilə şərtlənmiş xidməti vəziyyətidir (mövqedir), yəni vəzifənin daşıyıcılarının qanunla müəyyən edilmiş lazımi davranış ölçüsüdür. Vəzifələrin adları və
onların şəxslərin kateqoriyalarına aid edilməsi qulluqçuların vəzifə təsnifatında əks etdirilir.
vəzifədən sui-istifadə və ya onları aşmaq, səhlənkarlıq, rüşvət
almaq, rüşvətxorluqda vasitəçilik, vəzifə
saxtakarlığı, antiinhisar qanunvericiliyini pozmaq və s. ibarətdir. Vəzifə cinayəti Azərbaycan Respublikasının cinayət hüququna görə, dövlət hakimiyyəti, dövlət qulluğu
mənafeyi və
yerli özünüidarə orqanlarında qulluq mənafeyi əleyhinə olan cinayətdir. Vəzifə cinayətlərinin əlamətləri aşağıdakılardır: vəzifəli şəxsin
öz vəzifə
səlahiyyətlərindən sui-istifadə etməklə qulluq mövqeyinə qəsdən zidd olaraq istifadə etməsi və bunun nəticəsində vətəndaşların və ya təşkilatların hüquqlarına və qanuni mənafelərinə, yaxud cəmiyyətin və ya dövlətin qanunla qorunan mənafelərinə mühüm zərər vurması.
– müəyyən vəzifəni daşıyan şəxs üçün nəzərdə tutulan əməyin ödənilməsi tarifi, aylıq əmək haqqıdır.
virtual
maşın konsepsiyası 60-cı illərin
sonu ABŞ-ın
Massaçusests ştatında Kembric Universitetində meydana gəlmişdir. Bu sistemlər bir kompüterin daxilində müxtəlif məqsədlər üçün yaradılmışdır və müxtəlif fərqli əməliyyat sistemləri ilə işləməyə imkan
verir. Virtual
Maşınlar sistemlərini tətbiq edərək kompüter daxilində "yeni kompüterlər" yaratmaq üçün
əsas kompüterin sürəti, xarici və operativ yaddaşın kifayət qədər böyük olması zəruri şərtlərdən biridir. Bu cür işləmək üçün kifayət qədər "güclü" kompüterə malik olmaq lazımdır.
- kompüter tərəfindən yerinə yetirilən proqramın ölçüsü tətbiqi yaddaş qurğusunun ölçüsündən böyük olduqda, istifadə olunan
müvəqqəti yaddaşdır. Məsələn, kompüterin tətbiqi yaddaş qurğusunun ölçüsünün cəmi 64 Мbаyt olduğuna baxmayaraq, o 4 Qbayta qədər virtual yaddaşdan istifadə edə bilər.
– ümumdünya hörümçək toru adlanıb, internet vasitəsilə ötürülən sənədlərdən ibarətdir. Ümumdünya Torunun (WWW) əsasını lazımi sənədlərin ünvanlarını göstərən əlaqələr sistemi təşkil
edir. Əlaqənin yaradılması texnologiyalarından asılılığı aradan qaldırmaq məqsədilə, WWW üçün xüsusi ünvan sistemi URL yaradılmışdır. URL (universal ünvan göstəricisi) sənədin adı ilə birgə ona çatma protokolunu da göstərir.
687
-Y- Yaddaşa yazma .......................................... 689 Yaxşılaşdırılmış sanitar-texniki vasitələrə malik olan şəhər və kənd əhalisinin sayı .... 689 Yaxşılaşdırma............................................. 689 Yalançı (saxta) dəyişən .............................. 689 Yalançı (səhvən) fəal vahid....................... 689 Yanacaq-enerji balansı ............................... 689 Yaradılmış əlavə iş yerlərinin sayı ............ 690 Yaranma ..................................................... 690 Yardımçı fəaliyyət..................................... 690 Yardımçı istehsal........................................ 690 Yarım pansion ............................................ 690 Yarımçıq tikinti .......................................... 690 Yarımçıq tikinti istehsalı ............................ 690 Yarımfabrikatlar ......................................... 690 Yaş ............................................................. 691 Yaş akkumulyasiyası.................................. 691 Yaş xətti ..................................................... 692 Yaş intervalı ............................................... 692 Yaş kontingenti .......................................... 692 Yaş qrupu ................................................... 692 Yaş piramidası............................................ 692 Yaş şkalası.................................................. 693 Yaş üzrə hərəkət ......................................... 693 Yaşama müddəti ......................................... 693 Yaşayanların sayı ....................................... 694 Yaşayış binaları .......................................... 694 Yaşayış dəyəri indeksi ............................... 694 Yaşayış evlərinin ümumi sahəsi ................. 694 Yaşayış fondunun təchizatı ........................ 694 Yaşayış məntəqəsi ...................................... 695 Yaşayış minimumu .................................... 695 Yaşayış minimumundan aşağı gəliri olan əhalinin sayı ............................................... 696 Yaşayış sahəsi ............................................ 696 Yaşayış sahəsinə görə haqqin miqdarı ....... 696 Yaşayış sahəsinə və kommunal xidmətlərə görə haqqın tərkibi ..................................... 697 Yaşayış yeri ................................................ 697 Yaşıdlar ...................................................... 697 Yaşın intervalı ............................................ 697 Yaşın təsnifləşdirilməsi .............................. 698 Yaşın yuvarlaqlaşdırılması ......................... 699 Yaşlar üzrə yerdəyişmə .............................. 699 Yaşlılar ....................................................... 700 “Yatmış vahid” ........................................... 700 Yayım ......................................................... 700 Yayım kabel şəbəkəsi................................. 700 Yazı formatı ............................................... 700 Yeddilər qrupu ........................................... 700 Yeni başlanan, keçici tikinti ....................... 700 Yeni köçmüş .............................................. 700 Yeni məhsul (innovasiya) statistikası ........ 700 Yeni tikinti ................................................. 701 Yeni yaradılmış müəssisələrin sayı ........... 701 Yenidən qiymətləndirmə hesabı ................ 701 Yenidən maliyyələşdirmə dərəcəsi ............ 701 Yenidən satılmaq və sub-podratçılara verilmək üçün alınmış əmtəə ehtiyatlarının dəyişməsi ................................................... 701 Yenidən təşkil etmə ................................... 702 Yeniləşdirilən kredit .................................. 702 Yenilik dərəcəsi üzrə innovasiyaların təsnifatı ...................................................... 702 Yeraltı su ehtiyatları .................................. 702 Yerdəyişmə əmsalı ..................................... 702 Yerini dəyişməyən qiymət ......................... 702 Yerini dəyişmiş şəxs .................................. 703 Yerli ........................................................... 703 Yerli idarəetmə orqanları ........................... 703 Yerli iş əmsalı ............................................ 703 Yerli özünüidarə ........................................ 703 Yerli pərakəndə ticarət vahidlərinin sayı ... 703 Yerli vahid ................................................. 703 Yerli vahidlərin sayı .................................. 703 Yetim uşaqlar və valideyn himayəsindən məhrum uşaqlar üçün təhsil müəssisələri .. 703 Yetkinlik yaşına çatma .............................. 704 Yetkinlik yaşına çatmayanlar .................... 704 Yığılmış itkilər ........................................... 705 Yığılmış mənfəət ....................................... 705 Yığım ......................................................... 705 Yığım hesabı .............................................. 705 Yığıma meyl .............................................. 705 Yığma tikinti .............................................. 705 Yoxlama ..................................................... 705 Yoxlama blankı .......................................... 706 Yoxsulluğun gərginlik indeksi ................... 706 Yoxsulluq ................................................... 706 Yoxsulluq dərəcəsi indeksi ........................ 706 Yoxsulluq əmsalı ....................................... 706 Yoxsulluq əmsalı ....................................... 706 Yoxsulluq indeksi ...................................... 707 Yoxsulluq zonası ....................................... 707 Yoldaşlıq .................................................... 707 Yolların daşıma və buraxılış qabiliyyəti .... 707 Yollayış blankı ........................................... 707 Yumurta istehsalı ....................................... 707 Yun istehsalı .............................................. 707 Yunesko ..................................................... 707 Yunido ....................................................... 708 Yuvarlaqlaşdırma xətası ............................ 708
688
Yük axını ................................................... 708 Yük daşıma statistikası............................... 708 Yük vaqonları parkının balansı .................. 708 Yük vaqonlarının yüklənməsi .................... 708 Yükləmə (göndərmə) əmsalı ...................... 708 Yükləmə ..................................................... 708 Yükləmə işlərinin orta günlük intensivliyi. 709 Yükləmə məntəqəsi .................................... 709 Yüklənmə ................................................... 709 Yüklənmiş məhsul...................................... 709 Yüklərin çatdırılması.................................. 709 Yüklərin daşınma (çatdırılma) sürəti ......... 709 Yüklərin daşınması əmsalı ......................... 709 Yüklərin daşınmasının orta məsafəsi ......... 709 Yüklərin daşınmasının tarif indeksləri ....... 709 Yüklərin göndərilməsi................................ 710 Yüklərın təsnifatı........................................ 710 Yüklərin və sərnişinlərin daşınması ........... 711 Yüksək eyniləşdirmə tənliyi....................... 711 Yüksək risklə müşayiət edilən, sonuncu cinsi əlaqədə qoruyucu vasitələrdən istifadə et- mişlərin payı ............................................... 711 Yükün boşaldılıb yüklənməsi..................... 711 Yükün çatdırılmasının davamlılığı............. 711 |