A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 3,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 26 may, 1960 48 İKİ DƏNİZ
|
39
İlk yazılarımı 14 yaşında yazmışam. 1952-ci ilin yayında, Şuşada. "Sənin nəğmən yaxşıdır" adlı Amerika həyatından bir pyes və "İki dəniz" adlı kiçik yazı. Pyesin mövzusu ciddi musiqiyələ məşğul olan namuslu, istedadlı bəstəkarın məcburiyyət qarşısında yüngül populyar estrada janrlarına keçməsi və bununla bağlı baş verən ailə faciəsi idi. Əlbəttə, çox vaxt maddi təminat verməyən ciddi sənətlə gəlirli ucuz sənət yolu arasındakı konflikt bir problem olaraq onda da vardı (özü də tək Amerikada yox), indi də var. Amma bu problemi yazanda mənim Amerika həyatı haqqında təbii ki, səthi təsəvvürlərim və kasad biliklərim ancaq sovet mətbuatındakı təbliğat xarakterli yazılara əsaslanırdı. "İki dəniz" yazısında isə (onu bu kitaba daxil edirəm) Böyük dənizdən – Böyük azad dünyadan ayrılmış, təcrid olunmuş Kiçik dənizin – Azərbaycanın tənhalığının, mütiliyinin rəmzini yaratmağa çalışmışdım. Bu vaxtdan etibarən daha bir pyes (artıq öz həyatımızdan) və xeyli hekayə yazdım. 1960-cı ilin may ayından on hekayəmi makinada çap etdim, onlara müqəddiməsayağı bir şey yazaraq sonralar faciəvi şəkildə avtomabil qəzasında həlak olmuş gənclik dostum, istedadlı memar və rəssam Fuad Seyidzadədən xahiş etdim ki, bunlara illüstrasiyalar çəksin və bütün bunları "Yağışlı gecə" adlı kitab şəklində cildlətdim. Bu mənim tək bir nüsxədən ibarət olan ilk "kitabım" idi. 60-cı ilə qədər hekayələrimi heç bir mətbuat orqanına təqdim etməmişdim. Atam da məsləhət görmürdü. Yalnız 60-cı ildə iki hekayəmi jurnala təqdim etməyə razılıq verdi. "Azərbaycan" jurnalının 60-cı il dekabr nömrəsində jurnalın o vaxtkı redaktoru Əbülhəsən iki hekayəmi dərc etdi: "Keçən
40 ilin son gecəsi" və "Bayram həsrətində" hekayələrimi. Sonra "Azərbaycan" jurnalında daha iki hekayəm - "Asqılıqda işləyən qadının söhbəti" və "Taksi və vaxt" dərc olundu. "Keçən ilin son gecəsi" və "Asqılıqda işləyən qadının söhbəti" 1961-ci ildə "Drujba narodov" jurnalında da çap edildi. İlk "kitabıma" daxil etdiyim qalan beş hekayəni isə indiyəcən çap etməmişəm. 18-20 yaşlı gəncin ilk qələm təcrübələrini indi ilk dəfə bu kitabda oxuculara təqdim etməyimin səbəbi yalnız nostalji, uzaq illər üçün qəribsəmə hissi deyil. Əlbəttə, bu da var. Bu hekayələrin hər biri ömrümün müəyyən xatirələriylə bağlıdır. Amma məsələ tək bunda deyil. Demək olar qırx illik fasilədən sonra bu yazıları yenidən gözdən keçirəndə gördüm ki, naşı qələmin məhsulu olan bu hekayələrdə ifadə olunmuş bir çox fikirlər, motivlər, duyğular müxtəlif şəkildə mənim sonrakı əsərlərimdə də öz əksini tapıb. Bəlkə elə bu sarıdan maraq doğura bilərlər. Həm də ki, ömrün ahıl çağında ilk qələm təşəbbüslərini, yazı-pozu aləmində birinci addımlarını xatırlamaq elə duyğular oyadır ki, bu duyğular haqqında ən dəqiq sözləri bir şerində böyük rus şairi Boris Pasternak deyib. Vaxtilə Pasternakın həmin şerini dilimizə çevirmişdim. Sözümü də bu şerdən gətirmək istədiyim üç bəndlə bitirirəm:
Bu işin axırı belə olacaq? Adamın qanını tökür sətirlər, Boğazın tutulub qanla dolacaq. Mən belə peşədən olardım iraq Bu cür zarafatı neynirdim axı? Amma nə kövrəkdi, xoşdu ilk maraq Ömrümün o erkən, o uzaq çağı. Romasayağıdır fəqət qocalıq Nə nitq tələb edir, nə fənd, nə kələk. 41 Bədii qiraət istəmir artıq, Doğrudan doğruya öləsən gərək.
42 YAĞIŞLI GECƏ
…Gecədir. Yağış yağır… Bir qədər qüssəliyəm. Adi bir gecədir. Hər gecə olan gecələrdəndir. Bayram hər gün olmur. İnsanların ömrünün çox qismi bayram həsrətində keçir. …14-15 yaşlarında bir qız dərsdən qayıdır. O, hər gün bax beləcə məktəbdən evə gəlir. Həftədə altı dəfə. Ayda 6x4 dəfə. İldə nə bilim neçə yüz neçə kərə, hər gün. Xəstələndiyi günlərdən başqa. Günlərin bir günündə 24-25 yaşlarında bir gənc – onların həyət qonşusu (o, gözəl və yaraşıqlıdır) – qızın qədəmləri qabağına əlvan çiçəklər səpələyir. Bu gün qızın bayramıdır. Bu hələ məhəbbət bayramı deyil. Axı məktəbli qızın vur-tut 15 yaşı var. 14-15. Lakin bu başqa bir bayramdır. Bu qadın qəlbində məhəbbətdən çox erkən oyanan və məhəbbətdən çox sonra sönən bir hissin, riqqətləndirici və güclü bir istəyin – diqqət istəyinin, pərəstiş, səcdə, xəfif, həssas, incə bir nəvaziş istəyinin bayramıdır. Bu istəyə çatmaq məktəbli qızın ulu sevinci, xarüqəvi bayramıdır. Elə ona görə də bu bayramın baş tutmaması onun üçün ağır faciədir. Qızı çox sərt mühakimə etməyək. O hələ uşaqdır. O biçarə nə bilsin ki, baş tutmuş bayramlar belə səadət ilğımlarından qeyri bir şey deyildilər. İnsan bayramı gözləməkdən, onun həsrətilə yaşamaqdan həzz alır. …"İnsana səadət verilməmişdir. Bəlkə ona yalnız səadət arzulamaq, xoşbəxtlik ümidiylə, bəxtiyarlıq gümanıyla yaşamaq, sevincin kölgəsində daldalanmaq haqqı verilmişdir. Səadət – sevinc ümidiylə, xoşbəxtlik intizarında, gələcək həsrətində yaşamaq və nə isə hey gözləmək, gözləmək, gözləməkdir…"
43 İnsan yalqızdır. O, insanlıq dənizinin içində böyük fırtınalarda iştirak edə bilər. Lakin həyatın əsas müşküllərini o özü tək, kimsəsiz həll etməlidir, açmalıdır. Ömür. Tale. Məhəbbət. Yaradıcılıq. İztirab. Ölüm. Bu əzəli və əbədi qüvvələr qarşısında insan təpə-tənha dayanmışdır. Quyu təkin. İnsan quyu kimidir. Quyunun suyunu içirlər. Lakin onun dibinə düşənlər çoxmudur? Həyat insanın güzgüsündə – quyunun suyunda əks olunur. Lakin günəşi, ağacları, otları, bütün ona baxanları üzünə yapışdıran bu suyun altında nələr vardır? Quyunun dibindən xəbərdar olanların çox qismi onun suyundan ikrah etmir? İnsan təkdir. Həyat, ölüm, eşq, yaradıcılıq problemlərini o tək etməlidir. O Robinzondur. Həyat – Cümə. O – Robinzondur. Ölüm – Cümə. O – Robinzondur. Sevgi – Cümə. O heç yerdən kömək diləmir, heç kəsdən yardım istəmir. Nə atadan, nə anadan, nə arvaddan, nə bacıdan, nə qardaşdan, nə övladdan, nə də dostdan. İnsan kiçik dənizdir. O böyük dənizdən – İnsanlıqdan su sızmaz, ün keçməz qayalarla – öz "mən"iylə, fərdiylə, taleiylə ayrılmışdır. O, heç vaxt böyük dənizlə qovuşa bilməyəcəkdir. İnsan əkiz doğulduqda belə dünyaya tək gəlir. Sevdiyilə, sevdikləriylə, necə deyərlər "can bir qəlb" olsa da, hərfi mənada "can bir qəlb" ola bilmir. Yüz min adamla birlikdə bir bombadan, bir minadan bir partlayışdan ölsə belə tək ölür. İnsanlıq – insanlardan ibarətdir, fəqət insan insanlığın ayrılmaz bir hissəsi deyil. Ayrılan, hər an ayrıla bilən bir hissəsidir. Məsələ bundadır. Hər kəs insanlığın səadəti və ya bədbəxtliyi barəsində düşünür. Lakin insanlıq hər kəsin səadəti və ya bədbəxtliyi haqqında düşünmür. İnsanlığın nə borcuna? İnsanlığın dərdlərini çiynindən atan adam özü haqqında düşünməyə başlayır. O, mərəzlərin ən dəhşətlisi olan özünüanaliz mərəzinə tutulur. Quyunun dibinə, qəlbinin
44 quyusuna, könlünün gecəsinə düşür. O, öz daxilində həqiqət axtarır ki, həyatın həqiqətini də anlaya bilsin. O həyatın inkaredilməz həqiqətlərini" öz daxili varlığının təcrübəsiylə yoxlamaq istəyir. Ona elə gəlir ki, əsl həqiqət – insanın özünün şəxsən tapdığı həqiqətdir. O, bu həqiqəti axtarır, tapır, bəli, tapır, amma dalına qulaq asın, tapır, …tapır və şübhələnir, tərəddüd edir, bir də, on da, yüz də yoxlayır və …itirir. Yenidən axtarır, yenidən tapır və yenidən itirir. Təzədən axtarır, tapır, itirir və s və i.a. Axır ki, o qəribə bir həqiqət icad eləyir: yeganə həqiqi həqiqət yeganə həqiqi həqiqətin olmamasıdır. Bütün qalan həqiqətlər nisbidir. Hər şey. Varlığın dərk olunub olunmaması haqqında mübahisə edən filosoflardan tutmuş bir kilo almanın qiyməti haqqında mübahisə edən alıcıyla satıcıya qədər bütün insanların rəyləri, fikirləri, əqidələri nisbidir. Bu böyük həqiqəti tapan insan, onu tapdığı gün insanların əksəriyyətinin gözündə öz insanlığını itirir. Doğrudan da artıq o meyitdir. Canlı meyit. O Xeyir və Şəri dərk etməkdən acizdir, deməli yaşamır, çünki insanların çoxunun fikrincə yaşamaq – bu iki qüvvədən birinin tərəfinə durmaq deməkdir. Həqiqətin nisbiliyini anlayan insan heç bir tərəfə keçə bilmir. Çünki hər iki tərəf özünü Xeyir – müqabilini Şər sayır. Belə insan tərəfləri ayırmır. Onunçün hər tərəf eynidir. Şimal qütbündə dayanan adamçün hər tərəf cənub olan kimi. Şimal qütbündə dayanan adam özünün Şimal qütbündə dayanıb dayanmadığından da şübhəlidir. Bəlkə də o Cənub qütbündə dayanmışdır və hər tərəf onunçün Şimaldır. Axı qütblərin adı da nisbidir. Qütbdə durub-durub üşüyürük. Darıxırıq. Donuruq. Hisslərimiz donur. Beynimiz buz bağlayır. Ürəyimizdə altı ay gecə olur. Boz, nimdaş, rəngi getmiş taksilər sevdiklərimizi bizdən aparırlar. Onları saxlamağa cəhd etmirik. Laqeydliyimizin buzunu əridə bilmirik.
45 Çünki yaxşı bilirik, taksini saxlamaq mümkündür. Vaxtı saxlamaq olmaz. Qadını qaytarmaq mümkündür. Keçib gedən dəqiqələri qaytarmaq olmaz. İztirab çəkirik. Amma bilirik, yaxşı bilirik ki, bu iztirab belə keçəri, gedəridir, "gəlimli-gedimlidir. Son ucu ölümlüdür". Ağrıyırıq, amma bilirik, yaxşı bilirik ki, ağrı da dönükdür, vəfasızdır. Vaxt onu bizdən döndərəcək, başqasına yar edəcəkdir. Ağlayırıq. Amma bilirik ki, göz yaşlarımız hərcayi muncuqlar kimidir. Vaxt sabah onu bizdən alıb başqasının gözünü bəzəyəcəkdir. Yarəb! Bəlayi – eşq ilə… Olmaz! Elə ona görə ağrıdır. Uzun zaman iztirab çəkirsən, həqiqətən ağrıya bilmədiyinçün ağrıyırsan, hönkür-hönkür ağlaya bilmədiyinçün hönkür-hönkür ağlayırsan. Bəzən də aldanırsan. Könlün gecəsində məhəbbət ümidlərinə inanırsan, Təskinat, Təsəlli axtarırsan. Bəzən məhəbbətin və onun işgəncələrinin ağrısı elə güclü olur ki, könlündəki diş ağrısını müalicə etməkçün Vaxt-təbibə yox, Ölüm-təbiətə müraciət edirsən. Lakin bu az-az olur. Yalnız hekayə qəhrəmanları sevgilisinin paltosunun vəfasızlığına dözməyib intihar edirlər. Bir də həyatda bu qəhrəmanları yamsılayanlar. Qalan adamlar yaşamaqçün qalırlar. Çox yaşayırlar. Uzun yaşayırlar. Qocalanda isə onlara yalnız cihazların sabit ünsiyyəti qalır. Radionun, televizorun, maqnitafonun. Bir də telefonun. Bəzən içirəm. Amma bu bir yol deyil. Onsuz da axşam içəndə sabah ayıq olursan. Elə bil yuxudan ayılırsan. Yuxu – içkisiz sərxoşluqdur. Sərxoşluq-yatmaqsız yuxu, həmişə yuxularla keçinmək olmaz. Səhərlər sərt, mütləq və amansızdırlar. Daha bizə nə qalır? Yazmaq. Yazmaq. Mümkün olmayan şeylər haqqında yazırıq. Qəhrəmanlıramızı bəxtiyar edirik. Qəhrəmanlarımızın sevdikləri taksilərdə əbədi getmirlər. Getsələr də qayıdırlar. 46 Mütləq qayıdırlar. Yazıçı allahların ən rəhimdilidir. O yaratdıqlarını öldürdükdə belə onlara əbədi bir həyat bəxş edir. Bəlkə də bu eqoizmdən doğur. Biz özümüz qəhrəmanlarımızın varlığında əbədiyyətə qovuşmaq istəyirik. Əbədiyyətə və insanlığa. Qayaların arasından qələmlə ovub yol açaraq Fərdimizi, "Mən"imizi, Kədərimizi İnsanlığın böyük dənizinə qatmaq istəyirik. Vaxt bizi məğlub edir. Biz vaxta qalib gəlirik. Vaxt müəyyən bir vaxtdan sonra bizi torpağa qatıb vətənimizin ərazisini bir adam cismi qədər böyüdəcəkdir. Əməlimiz, işimiz, yaradıcılığımız necə əhəmiyyətsiz olsa da hər halda bir sözdür, bir qəlbin döyüntüsüdür, təkraredilməz bir səs, bir nəfəs, bir qorxudur. Axı iki eyni adam yoxdur, deməli iki eyni yaradıcılıq, iş, əməl də yoxdur. Hər kəs öz sözünü, öz fikrini deməli, öz səsini qoruyub getməlidir. Səslərimiz havada əriyib gedəcək. Yazıçı xoşbəxtdir; Onun səsi kağıza yapışır. Vaxt bizə neyləyəcək? Vaxta qalib gəlmək üçün nə isə bir iş görməlisən. Bu gün sonsuz ölən bir adam yüz ildən sonra bəşəriyyətin yüz nəfər az olmasının günahkarıdır. Heç bir iş qoyub getməmiş adam insanlığı bir addım geri çəkir. Yazıçı yazmalıdır. İnsanlığı düşünməyib öz fərdini təsdiq edən, "mən"ini ifadə edən, daxilini təsvir edən yazıçı insanlara ən böyük xidmət göstərir. Özü haqqında kəşf etdiyin hər şey insanşünaslıq elminin bir cümləsidir. Nə isə… Hekayə yazırıq. Hekayələr yazırıq. Qüssələnəndə, sevinəndə. Yay. Qış. Payız. Yaz. Gecədir, yağış yağır. Pəncərəmdən boylanan ağac hərdən bir dərindən ah çəkib köksünü ötürür. 22 yaşım var. "Gündə bir kərpic düşür, ömrümün sarayından…" Radio məhzun melodilər verir. Həmişə elə bilirdim ki, 21 yaşında öləcəm. 22 yaş tamam oldu. 23-ün içindəyəm. Yaşamaq yaxşıdır. Çox gözəldir. Xatirələrin solğun kədəriylə, ümidlərin aldadıcı sevinciylə yaşamaq, gözləmək,
47 gözləmək, gözləmək. Bir də yazmaq. Gecədir. Yağış yağır. Füzuli deyib: Ey Füzuli şami-qəm əncaminə yoxdur ümid Bir təsəllidir sənə ol söz ki, derlər var sübh! Yəqin ki, bir bu "derlər" sözü mənim bütün yaradıcılığıma dəyər. "Derlər". Elədir, ustad, "derlər". Gecədir. Yağış yağır. Hekayə yazırıq. Hekayələr yazırıq. Hekayə yazıram. Hekayələr yazıram. Gecədir. Yağışlı gecə… Bu hekayələri oxuyun.
48
İKİ DƏNİZ
Bir dəfə mən qayalara gəzməyə çıxmışdım. Mən əzilib parçalanmış, eybəcər və qorxunc hala düşmüş qayalara baxaraq, onları bu şəkilə gətirən qüvvənin sirri haqqında düşünürdüm; gör dənizdə nə böyük qüvvə var ki, belə sərt daşları bu kökə sala bilmişdir. Bu qayalar Dənizin sahilə yolunu kəsmişdilər, ona görə də Dəniz bu qayaları əzişdirirdi. O, qayaları gah çeynəyir, gah da zalımcasına sillələyirdi. Dəniz bu qayaları aram, istirahət bilmədən təmkinlə və qüvvətlə döyürdü. O, döyürdü, çünki döyə bilmirdi, onun döyməyə haqqı vardı: o, azad idi və öz azadlığına mane ola biləcək hər şeyi döyməyə, əzməyə, parçalamağa hazır idi. Dəniz ta məhv edənəcən döyür, yox edənəcən əzir, dağıdanacan parçalayırdı. Mən fikirli–fikirli qayaları gəzirdim. Birdən mən başqa bir dəniz gördüm. Bu dəniz böyük dənizin bir hissəsi idi. Amma bu dəniz azad deyildi. Bu dəniz hər tərəfdən qayalarla əhatə olunmuşdu. Orada, azad dənizdə dəli fırtınalar qopurdu. Bura isə sakitlik idi. Qayalar kiçik dənizi tufanlarından gizlədirdilər. Orada dalğalar bir-birinə sarmaşıb qayaların üstünə dağ boyda gəlirdilər. Burada dalğalar parça-parça, qırış-qırış… Əzgin,
yoğrulmuş, çeynənmiş…. Orada külək dənizi qamçılayıb yerindən oynadırdı. Burada külək dənizi yuxa təkin oxloylayır, paltar təkin ütüləyirdi. Orada dəniz cilovsuz at kimi idi. Burda dalğalar örüşdən qayıdan qoyunlar kimi yavaş-yavaş, 49 yorğun-yorğun, tənbəl-tənbəl gəlirdilər. Orada Dənizin qıvrıcıq saçlarını oynadan külək, burda xəbis bir hiyləgərlikqlə onun başını sığallayırdı. Bəlkə də onun başını mütiliyi üçün sığallayırdı. Orada dəniz gur tüklü, burada daz keçəl idi. Orada dəniz dəli bir ehtirasla qışqırırdı. Bura sükuta qərq olmuşdu. Orada dəniz qayaları cinnətməkçün onlara ləpə-dilini göstərirdi. Burada dənizin heç dili çıxmırdı, dili elə bil qarnına girmişdi, elə bil dili yoxdu. Deyirlər ki, çox əvvəllər bu qayalar yox imiş. Kiçik dəniz böyük azad dənizin bir hissəciyimiş. O da fırtınaların səsinə səs verərmiş. Lakin bir gün dəhşətli zəlzələ oldu. Qayalar tökülüb yığılaraq kiçik dənizin yolunu qaladılar; kiçik dəniz öz qismətiylə razılaşdı. O, susurdu. Uzun illərdən bəri susurdu. Çoxdan susurdu. Bu sükutda nə isə qorxunc bir şey var idi. Bu sükut deyir ki, günlərin bir günündə… Bəli, ay keçər, il dolanar, bir gün gələr və bu gün nə isə olar. Zəlzələmi, tufanmı, ya da bəlkə vulkan püskürtüsümü? Bəlkə də heç bizim ağlımıza gətirmədiyimiz, təsəvvür etmədiyimiz bir şey. Kim bilir? Ancaq hər halda bir gün, günlərin bir günündə nə isə bir şey olacaq və o gün kiçik dəniz üsyan edəcək, böyük dənizlə birləşəcəkdir. Bəli, birləşəcəkdir! Mütləq birləşəcəkdir!
50 TAKSİ VƏ VAXT 1 Küçənin tinində dayanmışdıq. İstiydi. O, maşın gözləyirdi. Məni çöldən köynəyim dalayırdı, içəridən ürəyim. Maşınlar bir–bir ötürdu. Hər dəfə evin yanından maşın burulanda ikimiz də diqqətlə baxırdıq. Yanları dama–dama naxışlı, qabaq şüşəsi yaşıl işıqlı taksini gözləyirdik. O, intizar içində. Mən ağrıyla. Maşınlar bir–bir ötürdülər. Taksilər gəlmirdilər. Bir taksi ötdü. Amma adamlaydı. Mən tərəddüd içindəydim: deyim, deməyim? O, bu gün başqa şəhərə gedirdi. Qatar bir saatdan sonra hərəkət edəcəkdi. Onu ötürmək istədim. Razı olmadı. Yalnız küçəyə, taksiyə qədər ötürməyə icazə verdi. Bəlkə elə belə yaxşıdır. Bilmirəm birmi, beşmi, onmu dəqiqə sonra döngədən sıçrayacaq, dama–dama naxışlı, qabağı yaşıl işıqlı bir taksi onu məndən aparacaqdı. Hələ vaxt vardı. Evin tinindən sıçrayacaq – yaşıl işığını qara görəcəyim bir taksi özünü ona yetirənəcən bu soyuq neylon altında xəbərsiz, biganə, başqa həvəslə, özgə intizarla çırpınan ürəyi özümə tərəf çevirimmi, ürəyimə söykəyimmi? Yaşıl işıqlı bir taksi döngəni buruldu. Əlimizi qaldırdıq. Saxlamadı. Görünür, qoca dindar anam dualarının hansındasa bu sürücünü yad etmişdir. Deyimmi? Etirafım bomba partlayışı təsirini buraxacaqdı. Əlbəttə, təşbeh çeynənmişdir. Bütün hisslərim çeynənəndə təşbeh haqqında düşünməyə dəyərmi? Deyimmi? Cavab əvvəlcədən məlumdur. İki, bəlkə üç, bəlkə, hətta beş xoşbəxt dəqiqəni onun heyrətdən lal olaçağına, donub qalacağına ayırıram. Bəs altıncı dəqiqə? Qəzəb? 51 İstehza? Laqeydlik? Bəlkə yumşaq bir tənbeh, bəlkə ağır bir təhqir? Fəqət hər necə olur-olsun rədd cavabı. Məni ağrıdacaq, incidəçək, kədərləndirəcək bir cavab. Amma məni bu qorxutmurdu. Ən dəhşətlisi o idi ki, bu rədd cavabı məni bir ay, beş ay, ən çoxu bir il, iki il, lap elə ən uzağı bir insan ömrü incidəcəkdi. Sonra hər şey keçib gedəcəkdi. Xatirələr solacaq, ehtiraslar yatacaq, hisslər boyatlaşacaqdı. Ən axırda isə ölüm bütün hiss- həyəcan bəzəklərini öz qara rəngiylə malalayacaqdı. Bəs birdən... Birdən... Bəlkə bu beş dəqiqəlik heyrətdən sonra o, balaca sarı çantasını açacaq, yol biletini cıracaq: – Mən sənsiz hara gedə bilərəm, – deyəcək, – ayrılıqda da yaşamaq olarmı, sənsizliyə necə dözüm? – deyəcəkdi. Bəs onda? Mən sevincimdən atılıb-düşəcəkdim. Onun gecə rəngli gözlərinə gündüz işığında doyunca baxacaqdım. Onun səhər rəngli üzünü gecənin gizlinində doyunca öpəcəkdim. Bəxtiyar olacaqdım. Bir ay. Bir il. Yaxşı, iki il. Lap elə bir insan ömrü. Bəs sonra? Sonra xatirələr solacaq, ehtiraslar yatacaq, hisslər boyatlaşacaqdı. Axırda da ölüm hər şeyi qaralayacaqdı. Mənim 20 yaşım vardı və mən belə düşünürdüm. Mənə elə gəlirdi ki, insana səadət verilməmişdir; ona yalnız səadət arzulamaq, xoşbəxtlik ümidində, bəxtiyarlıq gümanında yaşamaq, sevincin kölgəsində daldalanmaq haqqı verilmişdir. Səadətə çatdığın an o öz təravətini, ətrini, gözəlliyini, cazibəsini itirir. Səadət üfüq kimidir: görünən və çatılmaz, yaxınlaşdıqca uzaqlaşan. Ya da bəlkə səadət – sevinc ümidiylə, xoşbəxtlik intizarında, gələcək həsrətində yaşamaq və nəyisə hey gözləmək, gözləmək, gözləməkdir. Eh! İndi ki, belədir, onda qoy dama-dama naxışlı, qabağı yaşıl işıqlı taksi tez gəlsin. Deyilməmiş sözlərin yarası həmişə qəlbimizdə qövr eləsin.
52 Bir an mən bütün qəlbimlə taksinin tez gəlməsini arzuladım. Elə bil bu istəyimi yerinə yetirmək üçün döngədən taksi buruldu. Elə həmin an bu istəyin də dadı qaçdığını duydum. Taksinin gəlib-gəlmədiyinin, bu tində bu qadınla durub- durmadığımın, ona deyib-deməməyimin, onun cavabının mənimçün tam bir laqeydliyini duydum... ...Bu yazımı dostuma oxuyanda dedi ki, əgər sən belə düşünürsənsə yaşamağa dəyməz. Doğrudur. Amma məsələ ondadır ki, ölməyə də dəyməz. Dostum dedi: –Sən dəli olacaqsan. Ola bilər. Bəlkə də... Bilmirəm. Yalnız bilirəm ki, o vaxt mənim iyirmi yaşım vardı və o vaxt mən belə düşünürdüm. O vaxt, o gün, saat üçə on beş dəqiqə qalanda qadın nazik, zərif, aylı gecədə kaman iniltisinə oxşayan əlini qaldırdı. O vaxt, o gün, saat üçə on beş dəqiqə qalanda, boz, nimdaş, rəngi getmiş taksi dayandı. Sürücüsü də lap qəssaba oxşayırdı. Maşının nömrəsinə baxdım. 20-24. Mən balaca çamadanı yük yerinə qoydum. –Çox sağ ol! –Dəyməz. O, əlini uzatdı. Əlimi uzatdım. Daldan başqa maşınların səsi gəldi. Taksi küçənin işlək yerində dayanıb yolu kəsmişdi. Sürücü ayağını qaza basdı. Taksi tərpəndi. Qapı bağlandı. Əlini tuta bilmədim. Əlimdə barmaqlarının təri belə qalmadı, Bir neçə saniyədən sonra maşın döngəni burularaq gözdən itdi. Ağrıdım. Nədənsə anam yadıma düşdü, qardaşım öləndə mənə elə gəlirdi ki, anam da dərddən öləcək. O, dəli kimi olmuşdu. O gündən on il keçir. İndi anam gülür, danışır, zarafat eləyir... Nə isə... Hər şeydən – qardaşım ölərkən anamın göz yaşlarından belə mənə əziz olan qadın, bu beş dəqiqədə heç kəsi, heç vaxt, heç
53 yerdə sevmədiyim qədər sevdiyim insan, ilk eşqim, son eşqim, dama–dama naxışlı, qabağı bayaq yaşıl, indi isə qırmızı işıqlı taksidə əbədi getdi. Qol saatıma baxdım. Vaxt hey axır, axır, axırdı. Vaxt hər yaranı sağaldır. Vaxt hər gecə yarısı on iki zərbəylə günləri güllələdikcə mənim də ağrılarımı ovudacaq, həsrətimi aparacaqdır. Vaxt bizi məğlub edir – vaxt bizi xilas edir. Mən hər şeyi, bu tini, bu qadını, bu taksini unudacağam. Unudacam, unudacam... O vaxt, o gün, saat üçə on beş dəqiqə qalanda...
Yüklə 3,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|