Moliyaviy derivativlar – bozor narxiga ega bo’lib, uning sohibiga birlamchi
qimmatli qog’ozlarni sotish yoki sotib olish huquqini beradi. Bularga optsionlar,
fyucherslar, varrantlar, svoplar kiradi.
Nota (qarz majburiyati) - qisqa muddatli (3-6 oy) pulli dastak bo’lib, bank
bilan kelishuv asosida qarz oluvchining o’z nomiga chiqariladi, bozorda
joylashtirilishi kafolatlanadi va sotilmagan notalar sotib olinadi, rezerv kreditlar bilan
ta’minlanadi. Keng tarqalgan notalar – Evronotalardir.
Portfel investitsiyasining bevosita investitsiyalardan afzallik tomoni shundaki,
ular tugatilish vaqtida qimmatli qog’ozlar tezda naqd valyutaga almashtirib olinishi
mumkin. Portfel investitsiyalarning amalga oshirilishining asosiy sababi –
tavakkalchilik darajasini hisobga olgan holda xorijiy investor o’z mablag’larini
xorijda maksimal foyda keltiruvchi qimmatli qog’ozlarga joylashtirishi mumkin.
Ma’lum bir ma’noda portfel investitsiyasi pulni inflyatsiya va spekulyatsiya yo’li
bilan foyda ko’rishdan saqlash vositasi sifatida qaraladi. Bunda investitsiya
qilinayotgan soha ham, qimmatli qog’oz turi ham hech qanday ahamiyatga ega emas,
u ustama kurs o’sishiga qarab istalgan foydani berishi kerak bo’ladi.
Quyida portfel va bevosita investitsiyalar o’rtasidagi farq jadval ko’rinishida
(2.3.1-jadval) yaqqol tasvirlab berilgan. Jadvalda portfel va bevosita investitsiyalarni
kapital chiqarish maqsadi, maqsadga erishish yullari, maqsadga erishish usullari,
daromad shakllari kabi belgilari keltirilgan.
2.3.1.-Jadval Bevosita va portfel investitsiyalar o’rtasidagi farqlar. Belgilar Bevosita investitsiyalar Portfel investitsiyalar Kapital chiqarishdan asosiy Xorijiy firma ustidan nazorat
o’rnatish
Yuqori foyda olish
32
