A sh. Sheraliyev, U. X. Rahim ov

Bug‘doyning liar xil
navlarida zang kasalligiga chidam -
liligiga qarab kasallik bclgilarining
namoyon boMishi
( 0 - 4 har xil chidamlilik darajasi)
18

---

chisining m ikroorganizm lar patogenlik xususiyatining m iqdor 
ko‘rsatkichidir. Tajovuzkorlik xususiyati patogenning kam miq- 
dordagi zararlovchi m anba (inokulum) hisobiga, inkubatsion 
davrining qisqaligi bilan xarakterlanadi. Kasallangan o ‘simlikda 
hosil bo‘lgan sporalar miqdori, inokulumning tarqalish tezli- 
gi, sporaning qancha masofaga tarqalishi, inkubatsion davri, 
kasallangan o ‘simlikda hosil bo‘lgan sporalar soni, inokulum ­
ning tarqalish tezligiga bog‘liq.
Zang zam burug‘ini eng tajovuzkor zam burug‘ turlari qa- 
toriga kiritish mum kin. Chunki, bu zam burug‘ bitta uredospo- 
ralari bilan qisqa m uddatli inkubatsiya davrida, ochiq usulda 
hosil b o ‘ladigan, tez tarqaladigan sporalari mavjudligi uning 
k o ‘p o ‘sim likni qisqa fursatda zararlash im konini beradi 
(2-rasm). Qorakuya zamburug‘lari kam tajovuzkor zamburug‘lar 
qatoriga kiradi. Chunki, bu zam burug‘lar ham bir mavsumda 
bir m arta spora hosil qilib ko‘p o ‘simliklarni zararlantirish 
xususiyatiga ega.
Ildiz chirish kasalini keltirib chiqaruvchi 
F.oxysporium,
F.solani
zam burug‘i tuproqda o ‘simlikni kasallantirgan holdan 
boshqa joylarga tezda tarqalish imkonini bermaydi. Chunki, 
ularning sporalari havo yordam ida tarqalish imkoniyatlari che- 
garalangan hisoblanadi.
Tajovuzkor bo‘lmagan turlarning sporalari havo yordamida 
tarqalish xususiyatiga ega bo‘lmaydi. Zam burugiam ing tajovuz­
korlik xususiyati kasallikka beriluvchan o ‘simlik navlarida yorqin 
nam oyon b o ‘ladi. Y a’ni virulentlik xususiyati m a’lum navdagi 
o ‘simlikni kasallantirishda nam oyon b o isa, tajovuzkorlik uning 
qanday darajada nam oyon bo'lishini ko‘rsatadi.
SAVOLLAR:
1. Mikroorganizmlarning parazitlik tiplari nimadan iborat?
2. Patogenlik mexanizmining mohiyati qanday?
3. Parazit mikroorganizmlar oziqlanish xususiyatiga qarab qan­
day guruhlarga bo‘linadi?
4. Virulentlik, tajovuzkorlik va patogenlik xususiyatlari nima?
19

---