A. T. G 'o fu ro V, S. S. F a y z u lla y e V, A. K. R a X im o V, B. Z o X id o V a, F. I. M a tk a r im o V

7, Martishkalar avlodining eng yirigi bo‘lgan maymunlarni
belgilang.
A) giimonlar nozik gavdali martishkalar
B) mak.ak.alai avlodi
C) oddiy nozik gavdali maymunlar avlodi
D) o ‘rgimchakshnon maymunlar
8. M an d ril 
avlodiga mansub maymunlar pavianlardan
m m a 
si bilan farq qiladi?
A) barmoqlari va tovonlarining uzunligi bilan
B )
dura tuzilishi va tashqi belgilari bilan
C) tashqi va ichki tuzilishi bilan
D) 
ichki organlarining joylashishi bilan
51

---

Hozirgi odamsimon maymunlar tavsifi
Tayanch tushunchalar va bilimlar: 
odamsimon maymunlar 
oilalari, avlodlari, turlari, vakillarining tavsifi, tarqalish hududlari. 
Odamsimon primatlar katta oiiasi ikkita oilaga bo“Imadi. Bu 
katta oilaga odamsimon maymunlar yoki antropidiar (gibbonlar, 
orangutantlar, gorillalar, shimpanzelar) va odamlar kiradi.
Odamsimon maymunlar bosh miyasining katta bo‘lishi. 
unda egatlar burma-burma bo ‘lib joylashishi bilan tavsiflanadi. 
Gibbonlarning bosh miya hajmi 100-150 sm3, yirik odamsimon 
maymunlarda 350-600 sm3. Yuz qismi oldinga chiqqan gorilla 
va orangutanlaming kalla suyagida qo‘ng ‘irador suyakchalar bor. 
Orangutanda 12 ju ft boshqa maymunlarda 13 juft qovurg‘alar 
rivojlangan. Q o‘llari oyoqlariga nisbatan uzun. Quymich so‘gal- 
lari bo‘lmaydi, faqat gibbonlarda quymich so'gal lari bor. K o 'r 
ichagining chuvalchangsimon o ‘simtasi (appendiksi) yaxshi rivoj- 
langan bo ‘lib, uzunligi 20-25 sm ni tashkil etadi. 
Odamlarga 
o ‘xshash to ‘rtta qon guruhi mavjud. Hozirgi antropoidlarning ko ‘p 
vakillari “Qizil kitob”ga kiritilgan.
Gibbonlar oiiasi 
2 ta avloddan, ya’ni haqiqiy gibbonlar va 
barmoqlari birlashgan gibbonlar avlodlaridan iborat.
Bularning oyoqlaridagi ikkinchi va uchinchi barmoqlari teri 
pardasi bilan birlashib ketgan. Haqiqiy gibbonlar oiiasi 6 ta tur, 15 
ta kenja tum i o ‘z ichiga oladi. Gibbonlar janubiy sharqiy Osiyoda 
tarqalgan. Ulaming og’irligi 4 -8 kg gacha, gavdasining uzunligi
42-64 sm gacha bo‘lib, ularda dum yo ‘q. Afti, qo‘l - oyoqlarining 
kaftlari yungsiz, oldingi oyoqiari orqa oyoqlariga qaraganda 
anchagina uzunroq. Barmoqlarining uzunligi kaft uzunligiga 
qaraganda biroz uzun. Boshmaldog‘i uzun, ingichka, yon tomonga 
qisman egiladi, yungi uzun, qalin, qora rangdan tortib to to ‘q -
qo‘ng‘ir ranggacha b o iad i. Yung rangi yoshga qarab o ‘zgaradi. 
Hindi-Xitoy, Tayland, Sumatra yarim orolida qo‘li oq gibbon 
tarqalgan. Chunki uning barmoqlari, kafti, tovoni oqish, gavdaning 
boshqa qismlaridan keskin rang bo‘yicha farq qiladi. Sumatrada
52

---

qora q o ili yoki tez yuruvchi gibbon tarqalgan. Uning hamma 
gavdasi, q o ii qora rangda, faqat peshonasida oq rang b o iad i.
K um ushsim on