Abdulla sher axloqshunoslik

2. Muhabbat va nafrat
M uhabbat bosh mezoniy tushuncha sifatida deyarli barcha asosiy 
tushunchalarda va tamoyillarda o ‘z «hissa»siga ega. Shu jihatdan atoqli 
tasaw ufshunos Najmiddin Komilov: «Juda ko‘p irfoniy tushuncha- 
istilohlarning sharhi muhabbatga borib taqaladi», — der ekan, ayni 
haqiqatni aytadi2. Na ezgulikni, na yaxshilikni, na vatanparvarlikni, na 
insonparvarlikni muhabbatsiz tasaw u r etib bo'lmaydi. 0 ‘tgan boblaming 
b a’zilarida biz bu tushunchaning. m ohiyati, turlari haqidagi Ilohiy 
Og'ustin, Imom G ‘azzoliy , Erix F rom m singari mutafakkirlar fikrlarini 
keltii^an edik. Q o‘shimcha qilib shuni aytish mum kinki, m uhabbat — 
insoniy mohiyatning erkin tarzda nam oyon bo‘lishidir, u zo ‘ravonlik 
yoki zo ‘rm a-zo‘rakilik bilan chiqisha olmaydigan hodisa. U m e’yorlar, 
a n ’analar, qonunlarga bo‘ysunmaydi, lekin, yuksak axloqiylik ifodasi 
tarzida insonga ulkan mas’uliyat yuklaydi, uni jasoratga chorlaydi, u —
1 Тибетская «Книга» мёртвых. М ., «П одиум », 1992. С. 79.
2 N. Kom ilov Tasawuf. 1 kitob. Т ., «Y ozuvchi», 1996, 48-b.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

in so n n i tash q i va tra n ste n d e n ta l olam bilan b o g ‘laydigan, uni
yolg‘izlikdan olib chiqadigan buyuk kuch. 
^
M uhabbatning obyekti doimo go‘zallik, manfaatsiz go zallik. U 
Allohmi, Vatanmi, yormi - muhabbat egasiga undan-da go‘zalroq narsa 
yo‘q. Ayni paytda bir obyektni sevgan kishi boshqa obyektlarm ham 
sevishi tabiiy. Deylik, yorga b o ‘lgan haqiqiy m uhabbat Vatanga, 
insoniyatga muhabbatni inkor etmaydi, aksincha, barqaror qiladi. Zero, 
«o‘z-o ‘zicha», «уакка», «xudbin» muhabbatning bo‘lishi mumkin emas. 
Inson o ‘zi o'zgaga aylanganida, o‘zgani o‘ziga aylantira olganida haqiqiy 
muhabbat egasi hisoblanadi. M ana shu obyekt bilan subyekt orasidagi 
farqning «yo‘qolishi» eng buyuk, eng mukammal lazzatdir. Bum mavlono 
Fuzuliy nihoyatda go‘zal qilib, bir baytda shunday ifodalaydi: