Abdulla sher axloqshunoslik

1 А л ь-Ф а р а б и . С о ц и а л ь н о -э т и ч е с к и е тр ак таты . А л м а -А т а , « Н а у к а » , 1973.
С . 3.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

fikriga k o ‘ra, fazilatli kishi o ‘lim tufayli baxtni o rttiru v c h i x a tti- 
h arakatlarni k o ‘proq amalga oshirish imkoniyatlaridan m ahrum b o ‘ladi. 
Shuning uchun uning o 'lim d a n q o ‘rqishi boshqalarnikidan butunlay 
o'zgacha: u o ‘lim tufayli ulkan bir yovuzlik qurboni b o ‘layotganidan 
em as, balki yaxshilikni kam roq qilishga m ahkum ekanidan c h o ‘chiydi. 
Fazilatli odam o ‘lgan yoki o ‘ldirilganda, u erishgan baxtga havas qilish 
lozim , unga em as, balki un dan ajralib qolgan ham shaharlarining holiga 
yig‘lash kerak b o ‘ladi.
Buyuk vatandoshim izning fikr qilishicha, insonga uni go ‘zal a ’m ollar 
qilish u ch u n yo‘naltiradigan o d at mahsuli b o ‘lm ish yetuk xulq lozim. 
X ulqning yaxshiligi xatti-h arak atlard a m e’yor qay darajada saqlangani 
b ila n b a h o la n a d i. O d o b n i esa m u tafak k ir b a d a v la tn in g d av latin i 
bezaydigan va kam bag‘alning kam bag‘alligini o ‘g ‘irlaydigan axloqiy 
hodisa sifatida ta ’riflaydi.
F o robiy , b a ’zilar o ‘ta lazzatga berilish, yeyish-ichish va ayolga 
ruju q o ‘yish tufayli ju d a b o 'sh a sh ib ketadi, irodasi zaiflashadi, unda 
risoladagi nafrat hissi y o 'q o lad i, deydi. B utun kuchini o ‘z nafsiga 
sarflaydigan kishida ulug‘vorlik tubanlikka xizm at qila boshlaydi, y a’ni 
fikrlash qobiliyati g ‘azab va eh tiro s kuchlari xizm atida b o ‘ladi, bu 
k u c h la rn in g h a ra k a ti esa y e y ish -ic h ish h a m d a sh a h v o n iy nafsni 
q o n d irish ga bag'ishlanadi. F ay lasu f bunday kishilarni arab va tu rk
z o d a g o n la ri o ra sid a k o ‘p ro q u c h ra sh in i ay tad i. B un day k ish ilar 
sh ah v o n iy istaklari q u tq u si b ilan ayollar oldida m aq tan ish n i xush 
k o ‘radilar, u larn i taq in c h o q , bezaklarga ko‘m ib tashlaydilar, foydali 
m eh n a td an ch etd a tu ta d ila r, u lar nim a desa shuni qiladilar. N atijada 
ayol uyning haqiqiy ho k im i b o 'lib oladi, turli tan tiqliklarn i odatga 
aylantiradi. D em ak, Forobiy oila baxtini ehtiroslam i yo ‘lga sola olishda 
deb bilad i, ayol kishini bezaklarga ko ‘m ib tashlan gan q o ‘g ‘irchoq 
b o ‘lishiga qarshi turadi.
0 ‘rta asrlar axloqshunosligida raylik (eronlik) m utafakkir Abu