Abdulla sher axloqshunoslik

3. Tasawufiy axloqiy ta’limotlar
T a s a w u f ax lo q sh u n o slig i h a q id a gap k e ta r e k a n , eng a w a lo , 
ta sa w u fn in g m o h iy atin i anglab o lm o q lozim . Bu b o rad a dastlabki 
s o ‘fly la rd a n b o ‘lm ish
Robiya 
al-A d av iy an in g (71 3—801) X udoga 
m unosabati diqqatga sazovordir. Bu m unosabatini u «m uhabbat» deb 
atay d i va Y aratgan g a sh u n d a y iltijo qiladi: «Yo, A lloh, y ulduzlar 
charaqlab tu rib d i, odam larning esa ko ‘zlari yum ilgan... h a r b ir oshiq 
o ‘z m ahbubasi bilan visol lazzatini totm oqda, m en esa yolg‘iz Sen 
bilan m an. Yo, Egam , agar Senga m en d o ‘zaxingdan q o ‘rqqanim uchun
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ibodat qilayotgan b o ‘lsam, m eni d o ‘zaxingda y o n d ir, agar jan n atin g
ilinjida ibodat qilayotgan b o ‘lsam , m eni unga y o ‘latm a. Agar faqat 
o ‘z in g n i d eb ib o d at q ila y o tg a n b o 'ls a m , m e n d a n m an g u g o ‘zal 
jam olingni yashirin tutm a!»1. K o ‘rinib turib d ik i, Robiya al-Adaviya 
X udog a n im a d a n d ir q o ‘rq ib , yoki n im a n in g d ir ilin jid a m u n o jo t 
qilayotgani y o‘q, balki m ahbub sifatida, ya’ni m u h ab b at izhori bilan 
m urojaat etm oqda. U ning nazdida haqiqiy ishq m anfaatsiz voqe b o ‘lishi 
kerak; A llohga m uhabbat jan n atg a erishish vositasi em as, y a’ni jan n a t 
m aqsad em as, m aqsad — Alloh va uning m uhabbati. O lm oniyalik ulkan 
m u ta sa w if olim a, zam ondoshim iz A nnem ariye S him m el xonim shu 
m unosabat bilan o ‘z kitobida qiziq b ir qadim iy rivoyatni keltiradi:
«Rivoyat qilishlaricha, bir kuni xu dojo‘y s o ‘f ty Robiya bir q o ‘lida bir
chetak suv, ikkinchi qo ‘lida yonib turgan mash ’a!a ко ‘targancha Basra
ко ‘chalaridan yugurib о ‘tayotgan ekan. Yo ‘lovchilar hayron bo ‘lib undan