Tirkewishlerdiń túrleri
Tirekwishler shıǵısına qaray úsh toparǵa bólinedi: 1) túpkilikli tirkewishler 2) atawısh titkewishler 3) feyil tirkewishler.
Túpkilikli tirkewishlerdiń toparına óziniń jeke turǵanda leksikalıq mánisinen birotala ayırılǵan tirkewishler kiredi. Olar mınalar: ushın, sayın, deyin, sheyin, shekem, kibi, yańlı, tárizli, sıyaqlı, menen, haqqında, tuwralı, jóninde, arqalı t.b. Bulardıń mánisi ózleri dizbeklesip kelgen sózleri menen birge anıqlanadı.
Atawısh tirkewishlerdiń toparına atlıq, kelbetlik hám ráwish sózlerden tirkewishlik xızmetke ótken sózler kiredi: keyin, soń, burın, aldın, beri, berli (ráwishten), basqa, ózge, jaqın (kelbetlikten), janında, qasında, ústinde, tusında, artında, ishinde (atlıqtan) t.b. Bul toparǵa kiretuǵın kómekshi sózler ornı menen birde mánili sóz, birde tirkewishlik xızmetlerde de qollanıladı. Mısalı: 1.Ol keyin keldi. 2.Bizler úyge burın keldik. 3.Ol hámmeden keyin keldi. 4.Ol bizlerden burın keldi. Bul mısallardaǵı 1, 2-gáptegi keyin, burın sózleri óz aldına máni ańlatıp, bir sorawǵa juwap berip, ráwish boladı. Al 3, 4-gáplerdegi keyin, burın sózleri aldındaǵı seplik qosımtalı sózler menen birge bir sorawǵa juwap berip tirkewish wazıypasın atqaradı.
Feyil tirkewishlerdiń toparına tirkewishlik xızmetke ótken feyiller kiredi. Olar mınalar: qarap, qaray, qaraǵanda, qaramastan, baslap, boylap, jaǵalap t.b. Bular gáp ishinde qollanılıw ózgesheligine qaray birde feyil, birde tirkewish bolıp qollanıla beredi. Olar tirkewishlik xızmette kelgende, ózinen burınǵı kelgen hártúrli seplik qosımtalı sózler menen dizbeklesip bir sorawǵa juwap beredi. Mısalı: Ol barlıq hújjetlerdi qarap shıqtı (feyil). Bultlar batısqa qarap kóship baratır (tirkewish).
Túpkilikli tirkewishlerdiń qollanılıwı hám mánileri
Túpkilikli tirkewishler ataw, barıs, shıǵıs sepliklerindegi atawısh hám atawıshlıq xızmettegi sózler menen dizbeklesip qollanıladı.
Dostları ilə paylaş: |
