Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Birgelkili pısıqlawısh. Is-háreketti orın, waqıt, sın, muǵdar-dáreje t.b mánilerde sıpatlaytuǵın eki yamasa birneshe teń mánili sózlerdiń dizbegine birgelkili pısıqlawısh delinedi. Birgelkili pısıqlawıshlar óz ara sanaw intonaciyası, dánekerler arqalı baylanısıp, útir arqalı bólinip jazıladı. Mısalı: Ol hár kúni azanda, túste, keshte mallarǵa rejim menen ot saldı. 1964-jılı Xorezimde, Qaraqalpaqstanda hám Buxara gazoprovodınıń boyında jollar salınıw baslandı. Bizler olardı uzaq hám kóp kúttik.
Birgelkili aǵzalardıń irkilis belgileri
Gáptiń birgelkili aǵzalarınıń arasına tómendegi jaǵdaylarda útir qoyıladı:
1.Dánekersiz, intonaciya arqalı baylanısqan birgelkili aǵzalardıń arasına útir qoyıladı. Mısalı: Arqa Kovkazda, Oraylıq Aziya Respublikalarında tamshı usılı menen palız eginlerin ashıq jerde jetistiriwge boladı.
2.Dánekerler birgelkili aǵzalardıń hárbiri menen tákirarlanıp kelgende de, birgelkili aǵzalardıń arasına útir qoyıladı. Mısalı: Ata aqılı kól boladı, balam, hám mantıqtıradı, hám qalqıtadı. Al kól dep tastıyıqlawǵa ya qamıslıq, ya jayılım suw joq.
3.Birgelkili aǵzalar qarsılas dánekerler aqarlı baylanısıp kelse, dánekerden aldın útir qoyıladı. Mısalı: Orazan batır ulınıń dawsın esitti, lekin qaramadı. Maman quwandı, biraq marapatlanbadı.
4.Biriktiriwshi hám awıspalı dánekerler tákirarlanbay, eki qatarlı birgelkili aǵzalardı baylanıstırıp kelse, birgelkili aǵzalardıń arasına útir qoyılmaydı. Mısalı: Onı Arzıw ya Shınıbiykege bildirgen joq.
da/de dánekerleri eki qatarlı birgelkili bayanlawıshtı baylanıstırp kelgende eki túrli ózgeshelikke iye boladı.
a) birgelkili bayanlawıshlar túsindiriwshi aǵzalarına iye bolıp keńeyip kelse, aralarına útir qoyıladı: Ol albıraqlap dógeregine jalt qaradı da, dárhal súwretti qaltasına salıp qoydı.
b) da/de dánekeri arqalı baylanısqan birgelkili bayanlawısh túsindiriwshi aǵzasız kelgende, birgelkili bayanlawıshtıń arasına útir qoyılmaydı. Ol aytajaq bolıp oylanıp turdı da úndemedi.