Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Sebep baǵınıńqılı qospa gáp
Baǵınıńqı gáptiń bas gáptegi is-hárekettiń isleniw sebebin bildiretuǵın qospa gáptiń túrine sebep baǵınıńqılı qospa gáp delinedi. Sebep baǵınıńqı gáp nelikten? ne sebep? ne sebepli? Degen sorawlarǵa juwap beredi. Sebep baǵınıńqılı qospa gáp bas gáp penen eki túrli jol menen baylanısadı. 1) baǵınıńqı gáptiń bayanlawısh formaları arqalı. 2) baǵındırıwshı dánekerler arqalı

1. 
   Baǵınıńqı gáp bas gáp penen bayanlawısh formaları arqalı baylanısqanda, baǵınıńqı gáptiń bayanlawıshları tómendegi feyiller hám tirkewishler arqalı bildiriledi:
   

a) -ǵanlıqtan/-genlikten, -ıp/-ip, -p, -may, -mey qosımtalı hal feyillerden boladı. Mısalı: Bıyıl qıs qattı suwıq kelgenlikten, muz qalıń qaqtan edi. Usı jumısshılardıń qolı menen materiallıq baylıǵımız kóbeyip, qala hám awıllarımızdıń kelbeti tanımaslıq dárejede ózgermekte. Al, shoyın qumanlar ótpey, iyeleri olardıń bahaların kemitiwge májbúr bolǵan.
b) -ǵan/-gen qosımtalı kelbetlik feyilge soń, keyin, sayın, sebepli, ushın tirkewishleriniń dizbeklesip keliwi arqalı bildiriledi. Mısalı: Shayıqtıń dıqqatı atqosshısına awǵan soń, Maman da atanıń júwenin tartıp izirek júrdi. Qádirbay úndemegennen keyin, ol basın kóterdi. Dúbeley kúsheygen sayın, tolqınlar sekiriwin shaqqanlatıp atır. Egis waqtı bolǵan sebepli, ákesi kelmedi. Kókregi ósken jas biy bul gápti birinshi ret aytqanı ushın, Amanlıq heshteńe dey almay tıǵıldı.
v) geyde -sa/-se qosımtalı shárt meyilden boladı: Qara bult oynap shıǵıp jılıssa, álem jarıq ete qaladı.

2. 
   Sebep baǵınıńqılı qospa gáptiń baǵınıńqı hám bas gápi sebebi, óytkeni, nege deseń sıyaqlı baǵındırıwshı dánekerler hám dánekerlik xızmettegi sózler arqalı baylanısadı. Bunday jaǵdayda baǵınıńqı gáptiń bayanlawıshları betlik feyillerden boladı. Mısalı: Ábdiraxman sol jerde qaldı, óytkeni úydiń iyesi bul waqıtta úyinde emes edi. Alańlıqtan shıǵıp uyqılawdı uyǵardıq, nege deseń kúndiz alǵa júriw qáwipli edi.