|
|
səhifə | 93/248 | tarix | 02.12.2022 | ölçüsü | 0,6 Mb. | | #71983 |
| Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare
Birikken qospa feyiller eki túbir feyildiń birigiwinen jasaladı. Bunday feyiller bir sóz túrinde birigip jazıladı. Mısalı: apar (alıp bar), áper (alıp ber), ákel (alıp kel), baratır (bara atır), kiyatır (kele atır), erjetiw, óyt (olay et) t.b.
Dizbekli qospa feyiller eki sózdiń mánilik jaqtan qosılıp, dizbeklesip keliwi arqalı jasaladı. Olar birikpey, bólek jazıladı. Mısalı: kórip shıqtı, oqıp boldı, xabar berdi, járdem etti t.b.
Qospa feyiller juplasıp ta aytıladı. Olardıń arasına defis qoyıp jazıladı. Mısalı: ayttı-qoydı, isledi-tasladı.
Qospa feyiller, meyil, máhál hám modallıq mánilerde de qollanıladı. Bul jaǵdayda qospa feyiller anıqlıq meyildiń betlik qosımtaların qabıl etedi. Betlik qosımtaları qospa feyildiń sońǵı sıńarına qosıladı. Mısalı: sóylesip otırman, sóylesip otırsań, sóylesip otırsız, qosıq ayttım, qosıq aytasań, qosıq aytadı. Qospa feyiller kóbinese gáptiń bayanlawıshı xızmetin atqaradı: Mısalı: Olar birew-birewine járdem berdi. Dasturxanǵa nan alıp kelindi.
Feyildiń betleniwi
Feyil sózler úsh bette, birlik hám kóplik sanlarda betlenedi. Feyildiń subyektke qatnaslıǵın bildiretuǵın qosımtalar bet-san qosımtaları delinedi. Feyil sózlerge betlik jalǵawları jalǵanıwı arqalı is-hárekettiń qaysı betke tiyisli ekenin bildiredi. I bette is-háreket sóylewshiniń ózine, II bette tıńlawshıǵa, III bette sóylewshi menen tıńlawshıdan basqa birewge tiyisli boladı. Feyildiń betleniwi máhál hám meyil menen tıǵız baylanıslı boladı. Qálegen bette turǵan feyil sóz óziniń meyil hám máháline iye boladı. Sonlıqtan feyildiń meyili hám máháli onıń betlik formaları boladı. Betlik qosımtasın qabıl etken sózler gápte tiykarınan bayanlawısh boladı. Mısalı: men oqıwshıman. Siz aytasız, men jazaman. Qaraqalpaq tilinde betlik jalǵawları tómendegishe qollanıladı:
Dostları ilə paylaş: |
|
|