Z. Toxirov - Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik mahorati
2-§. 0 ‘quv adabivoti va uning tahriri 0 ‘quv adabiyotlarini tahrir qilishda ularning turiga alohida
e’tibor berish talab etiladi. Chunki o ‘quv adabiyotining mazmuni
ta ’lim tizimiga bo g iiqdir. Aytaylik, maktablaraa ham, litsey,
kollejlarda ham, filologik va jurnalistika yo‘nalishidagi oliy
ta’limda ham adabiy til (ona tili) o ‘qitiladi. Lekin har to ‘rtala ta ’lim
muassasasida ular kimlarga m o‘ljailanganiga ko‘ra farqlanadi.
T a’limning shakliga k o ‘ra, (boshlang‘ich, umumiy, universitet
va h.k.) o ‘quv adabiyotlarida materiallarni saralash ko‘zda tutiladi.
Tenninlar ham fan uchun umumiylikka k o ‘ra tanlanadi. Masalan,
maktablar, litseylar, kollejlarda o ‘qitiladigan ona tili darsliklarida
til haqida umumiy tushuncha hosil qiluvchi terminlar -
ega, kesim, ikkinchi darajali bo'lak, or, sifat.fe 7,
ravish, kelishik, qo'shimcha, o'zak, negiz va b. terminlar uchrasa, oliy ta’limda o ‘qitiladigan
adabiy til fanida tilning ancha tor ixtisosliklariga xos tcrminiar
beriladi. Masalan,
leksema, frazema, fonologiya, fonema, sema, semasiologiya, otning sifatlashishi, sifatning otlashishi, konversiya, assimilatsiya, dissimilatsiya, denotat, konatativ, substantivatsiya, okkozionalizatsiya, uzual та 'no, denotativ та ’no va b.
Albatta, oliy ta ’lim darsliklariga xos terminlar ifoda etgan til
hodisasi haqida maktab darsligida ham m a’lumot uchraydi.
Masalan, fonetikada elipsis hodisasi qayd etiladi. Maktab
o‘quvchisi mazkur terminni yodda saqlab qolishini osonlashtirish
maqsadida termin anglatadigan m a’noni shu hodisa qanday
53
