A'dan Z'ye Felsefe
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
KUŞKUCULUK
Kuşkucular eleştirel bir tutum benimserler, ama nereye kadar? Hayata, başka insanlara, çeşitli felsefelere ve bilimlere karşı eleştirel bir tavır takınırken kuşkucunun son tahlilde saygı göstermesi gereken herhangi bir standart var mıdır, yoksa kuşkuculuk tartışmaya, sevgiye, bilgiye önerecek yararlı hiçbir şeyi olmayan, bir kara deliğin içine doğru serbest düşüşe geçmiş bir entelektüel tavır mıdır? Oysa kuşkuculuğun savunucuları kendi tutumlarını değişim için veya daha keskin bir düşünme süreci için olumlu bir güç olarak yaşarlar. Kuşkuculuk ya ortaya atılan her bir bilgi parçasına meydan okuyan katı bir kuşkuculuk olarak düşünülebilir ya da, daha ilginci budur, bilgiye karşı daha yumuşak bir tavır olarak. Örneğin, duyularımın gerçekten de doğru olduğundan nasıl emin olabilirim? New York’a 2001’de yapılan terörist saldırı hakkında kuşkucuların yapmış olduğu bir video izliyorum: Benden resmi öyküyü reddetmem, videoyu yapanların daha inanılır bulduğu bir öyküyü kabul etmem isteniyor. Ama zihnimi bir öyküden ötekine çevirirken elbette kuşkucu bir tavrı benimsemem gerekiyor: 11 Eylül konusunda kuşkucuların versiyonu daha anlamlı görünüyor mu? Hangi açıklamanın “anlamlı göründüğünü” belirlemek için ne tür kriterler kullanmalıyım? Eğer o teori senin, bu teori benim aranır durursam, bu arada olgularla bir bağ kurmaya çalışmazsam, sonunda “adam sen de” deyip herhangi bir hakikat duygusunu yitireceğim bellidir. Bu yüzden söz konusu ayrım açısından bakıldığında çoğu kuşkucu daha ziyade yumuşak kuşkuculuğu benimser: Hakikate nihilistçe yaklaşmaktan kaçınır, eldeki bulgular hakkında bir yargıya ulaşabilmek için bir standart kabul eder. İnsanın kendi gözleriyle görmesine ve olgular konusunda kendi yargısını vermesine ilişkin tavır da buradan kaynaklanır. Ancak, konuya eleştirel yaklaşanlar, çok kritik anlarda duyuların hatırı sayılır ölçüde aldanabileceğine işaret ederler. Burada Wittgenstein ile Popper arasında, her türlü bilgi üzerine tartıştıkları, bir de işin içine bir şömine demirinin girdiği ünlü karşılaşmayı düşünün. Bu noktada, bazı felsefeciler bizi algıyı gerekçelendirmekten inandığımız şeye olan inançlarımızın oluşumuna doğru geri çekerler. Rasyonalizm zihnin iç işlemlerinin, özel olarak da belirli aksiyomlardan hareketle çıkarsama işlemlerinin geçerliliğini vazederek yürür: Eğer A > B > C ise, demek ki A > C. Ancak am-piristler, Riemann’ın, Öklid’in matematiksel aksiyomlarını sorguladığı gibi rasyonalistlerin aksiyomlarının kendilerinin de sorgulanabileceği, dolayısıyla rasyonalist programın kuşkuculara karşı bir savunma oluşturmadığı itirazını yaparlar. Rasyonalizm, kendilerinden hareketle belirli çıkarsamaların yapılabileceği aksiyomlara yaslanır. Aksiyomların gerçek dünya ile ilişkisi olması gerekmez. Alternatif olarak, bütün düşünce ve deneyimlerimin akıllı bir wi-fi gereç tarafından üretildiği düşünülebilir (bu tür bir gereç, Descartes’ın kendi varlığından emin olmasını kâbus haline getiren şeytanın en son cisimleşmiş hali olabilir). Ama böyle bir yöneliş haklı mıdır? Aşikâr olanı reddetmenin (gördüğüm şeyin gerçekten ne olduğunu bilme bakımından veya kişisel olarak onun hakkında düşündüğüm şeyler bakımından yanılıyor olsam da, bir şey görebiliyorumdur) felsefi bir non sequitur olduğu, doğru epistemik ilerlemeyi engelleyen rahatsız edici bir anlamsızlık olduğu veya kendi kendini çürüttüğü, döngüsel olduğu itirazlarını yapabiliriz. Ben düşüncelerimin başlatıcısının kendim olduğuna inanmıyorum, buna kim inanmaz? Öyleyse varımdır: Descartes’ın sarıldığı sonuç da buydu. Hegel bunu sığ bir argüman bularak reddeder. Ona göre benin bilgisi öteki egoların var olduğunun bilinmesine bağımlıdır; özbilinç ancak insanın tanınması çerçevesinde var olur: “Kendinde- varlık ile başkası-için-varlık tek ve aynı şeydir.” Öyleyse, başkaları vardır. Wittgcnste-in başka bir yol tutarak şöyle der: Bilmenin temel araçlarına sahip olduğum konusundaki kesin düşünce, kuşkucuları susturmak için yeterlidir. Benzer kesinlikler bir inşaat iskelesi oluşturmaya başlar, bu da bizi bilgiden ziyade bilgiye yükselişimizde yönlendirir. Öyleyse, der Wittgenstein, iskelenin kendisi kuşkucu sorgulamaya tabi değildir. Her şeyden öte, kuşkucu bizim kendimize ilişkin ve daha da özel olarak başkalarının (dinin önde gelenleri, politikacılar, doktorlar, devlet yetkilileri, ticari pazarlama vb.) ihtimamına yönelik olarak geliştirdiğimiz günlük güvenin geçerliliğine meydan okuma çabası içindedir. Bu meydan okumayı sonuna kadar götürmek ister: Kuşkucu için, hiçbir şey kutsal kabul edilmemelidir. Çünkü ancak çok değer verilen inanç ve varsayımların sorgulanması ve yeniden sorgulanması yoluyladır ki ilerleme mümkün hale gelir. Bu şekilde yaratılan ivme, bizi Doğru bilgiye ulaştırmaktan ziyade daha doğru bilgiye doğru bir hareketi sağlar. Doğru bilgi, Popper gibi birçok düşünür açısından hiçbir zaman erişilemeyecek bir şey olabilir. Felsefenin sorularımıza ve düşünüş tarzımıza yol göstermesinin önemi de buradan gelir. Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|