A'dan Z'ye Felsefe
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
AUGUSTİNUS (354-430)
Augustinus 354 yılında, Romalıların Kuzey Afrika’yı hâlâ kontrol altında tuttuğu bir dönemde, bugün Cezayir sınırları içinde bulunan Tagaste’de doğdu; 430’da, Alarik’in Roma’yı yağmalamasından 20 yıl sonra, Hippo’da bir Vandal kuşatması sırasında öldü. Akinolu gibi Augustinus da felsefeye Hıristiyanlığı savunma çabası içinde, ortodoks pozisyonu saldırılara karşı korumak amacıyla yaklaşmıştır. Bazı felsefeciler bundan dolayı onun felsefeye katkılarını küçümserler. Ne var ki, Augustinus’un düşünce tarihi ve Katolik Kilisesinin doktrini üzerindeki etkisi yadsınamaz. Mektupları, kitapları ve söz söyleme sanatındaki ustalığı sayesinde büyük bir ün kazandı. Bugün de zevkle okunacak bir düşünürdür. Bize çok modern gibi görünebilecek birtakım argümanları berrak biçimde sunar. Augustinus genç yaşında çeşitli tarikatlere girip çıktıktan, en önemlisi de o bölgede popüler olan ve felsefesi dünyayı birbiriyle hâkimiyet mücadelesi içinde olan iki güce, iyiye ve kötüye bölen Mecusilikle (Manikeizm) ilgilendikten sonra, erken yaşta Hıristiyanlığın resmen tanınan damarına katıldı. ''Yeniden doğmuş'' bir Hıristiyan olarak, daha ileride, kendisi bir sapkınlık haline gelmiş olan Mecusilik düşüncesine karşıt olarak evrenin birleşik bir nitelik taşıdığını iddia edecekti. Augustinus’ta yine Platon’un sesini duyarız. Öteki Dünya’yı gerekçelendirmeye ve doğasını açıklamaya çalışan bu adam, Platonik felsefenin genel ama kendisine tamamlanmamış görünen atılımını, İsa’nın ölümünden beri geçen üç yüzyıl boyunca gelişmiş olan teolojik miras ile başarılı biçimde kaynaştırmıştır. Ama, aynı zamanda, kulağımıza (yine Hıristiyan düşüncesi ve Doğu’nun ebedi selamet vaadi ile karışmış biçimde) Stoacı etiğin ruhun arılığını koruma adına bu dünyadan neredeyse mutlak biçimde feragat etmeye yönelik genişletilmesi çalınır. Augustinus için Hıristiyanlık, geleneksel okulların yapamadığı bir şeyi yapıyor, daha yüksek bir dinsel düzeye, mutlak saadet (beatitude) düzeyine erişmenin olanağını yaratıyordu. İnsanın günahtan arınmış halde doğduğunu ileri süren Pelagius’a saldırırken Augustinus hepimizin doğuştan ilk günahla doğduğumuzu ve Tanrı ile ancak onun inayetiyle (grace) barışabileceğimizi vurguluyordu. Ancak, her birimiz Tanrı’nın inayetini reddetme konusunda özgür iradeye sahip olduğumuz için ruhumuzun selamete kavuşmasına sırt çevirebiliriz. Bu, Augustinus’un, bugün hâlâ haklı bir ilgi konusu olan kötülük (şer) teorisi açısından önemli bir argüman haline gelir. Ona göre kötülük kendi başına var olamaz (Mecusiliğin görüşünün reddedilmesi). Tersine, kötülük Tanrıya ve mutlak iyiliğe sırt çevirmenin bir sonucudur. Böylece, bütün günahlar insanın kendi ürünüdür, dolayısıyla bizim kendi seçimimizdir. Âdem ile Havva’nın günahının kendi içinde barındırdığı yanlışlığın gölgesinde yaşayan, şehvetin çocuğu olan, ezelden beri şehvetin ya da bu dünyada bedenin hazlannın cezbetmiş olduğu iyi Hıristiyan, düşük dürtülere veya duygulara sırt çevirerek Tanrı’nın eserlerinin entelektüel tefekkürüne dönerek erdemini koruyabilir. İnsan acılarla doğar ve Augustinus’un ilk ölüm adını verdiği ölümü, yani bedenin ölümünü yaşamak için doğar. İkinci ölüm ise ruhun Tan-rı’ya sırt çevirmesidir. Bu, ilkinden çok daha feci bir ölümdür. Azap çeken ruh için ikinci bir şans yoktur. Önemli bir nokta şudur: İyiliği sağlamak bakımından niyet hayati bir rol oynar. Tanrt’nm Kenti kitabında Augustinus bir kadın tecavüze uğradığı takdirde, zihni bir miktar zevke izin ver-mediyse, ahlaki olarak masum kalabileceğini belirtir. Olaya mesafesini korumayı ve ilgi duymamayı başardıysa, ruhu kirlenme-miştir. Bu tema cinsellik üzerine görüşlerinde yinelenir: Cinsellik zevk için değil, sadece üreme için olmalıdır. Ona göre insan evlilik görevini, zihnini o fiilin kaba hazzına teslim etmeden yerine getirebilmelidir. Kendisinin genç bir erkekken bir kadınla ilişki kurduğu ve bunun hazzını (anlaşılan) yaşamış olduğu hatırlandığında, bu sözler bize biraz ironik görünebilir. Öyleyse, insanın Tanrı’ya sırtını çevirmesine yol açan en büyük günah şehvet olmaktadır. Eğer irade saf kalacaksa, şehvetin cazibesinden kaçınmalıdır. Augustinus’a göre Roma’nın sorunu buydu. Roma konusundaki düşünceleri ikirciklidir. Ama Ro-ma’daki iktidarın tahakküm arzusuna teslim olduğunu, bunun da insan soyunu sarstığını ve tükettiğini beyan eder. Kendisinin de içinde yaşadığı Roma’nın çöküşünün Hıristiyanların üzülmesi gereken bir şey olmadığını düşünür. Böylece, Augustinus’un insan zihnini imparatorlukların yükselmesi ve çöküşü gibi dünyevi, geçici birtakım kaygılardan arındırma arzusu içinde, Stoacı bazı unsurları Kitab-ı Mukkades ile kaynaştırdığını düşünebiliriz. Roma İmparatorluğunun çöküş döneminde yazmakta olan Augustinus, açıkça Hıristiyan teolojisinin insanların hayatlarını ve ruhlarını kuşatacağı bir yeni dünya düzeni vizyonu sunma çabası içindeydi. Daha önce yaşanmış olan her şey, yaratılabilecek yeni düzene göre kusurluydu. Böylelikle, laik bir imparatorluk olarak Roma, çöküşüyle birlikte yerini insanların ruhunun Tanrının adaletine kopmazcasına bağlandığı bir Hıristiyan imparatorluğuna bırakabilirdi. Romalılar ve tebaları, diyordu Augustinus hararetle, selameti İsa’da bulmalıdır. Sonuç olarak, ruh için önemli olan yalnızca budur. Her ne kadar Augustinus’a göre Roma Gotların istilasına ve yağmalamasına rağmen ayakta kalacak ise de, şunu anlamak önemlidir: Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|