Aholini toza ichimlik suv bilan ta’minlash

Keywords: Drinking water, rivers, canals, minerals, trace elements. 

 

Asosiy qism 

Gigiyenik  nuqtai  nazardan  toza  suv  hayot  manbai,  salomatlik  hisoblanadi.  Suv 

ovqat mahsulotlarini to’qimalarga tarqatishda, teri va nafas yo’llaridan bug’ holatida 

chiqishi bilan ishtirok etadi. Suvni yoki chanqovni qondiruvchi ichimliklarni haddan 

tashqari  ko’p  ichish  zararli,  chunki  bunday  holat  yurak  ishini,  ajratish  a’zolarining 

faoliyatini  oshirishga  olib  keladi.  Bunda  ognazmning  teri  satxidan  ko’p  miqdorda 

suyuqlik  ajraladi,  bu  bilan  bir  qatorda,  ter  bilan  organizmdan  suvda  eriydigan 

vitaminlar, osh tuzi va mineral tuzlar chiqib ketadi. 

Organizmdagi  suv  doimo  yangilanib  turadi:  katta  yoshli  odamda  15  kun 

mobaynida,  bolalarda  esa  3-5  kun  ichida  barcha  suv  molekulalari  yangilanib  oladi. 

Atrofdagi havo harorati baland bo’lib turganida 4-5 litrcha suv ter bilan birga teri orqali 

chiqib ketadi, normal haroratda teri orqali 300-400 ml suv ajralib chiqadi. Tashqi muhit 

harorati va ichilgan suyuqlik miqdoriga qarab, bir kecha-kunduzda buyrak orqali 0,5 l 

dan  2,5 l  gacha  suv  ajralib  chiqadi.  Yo’qotilgan  suv  miqdorining  ortib borishi  bilan 

odam  o’zini  yomon  xis  qila  boshlaydi.  Organizm  tarkibidagi  10%  suvni  yo’qotish 

modda almashinish jarayonlariga jiddiy ta’sir ko’rsatadi. Havo harorati 30

0

 C va undan 

"Science and Education" Scientific Journal

July 2021 / Volume 2 Issue 7

www.openscience.uz

178

---

yuqori bo’lganda 15-20 % suvning organizmdan chiqib ketishi esa o’limga olib kelishi 

mumkin. Dunyodagi barcha suvlar sho’r va chuchuk suvlarga bo’linadi. Sho’r suvlarga 

okean, dengiz suvlari kiradi. Chuchuk suvlarga daryo, ko’l, suv ombori, kanal suvlari 

kiradi. Suvlar joylashishiga ko’ra: 2 xil bo’ladi. 

1. Ochiq suv havzalari- daryo, ko’l, suv ombori, kanal. 

2.  Yer  osti  suv  havzalari  -  grunt  suvlari,  qatlamlararo  bosimsiz  suvlar, 

qatlamlararo  bosimli  suvlar.  Okean  va  dengiz  suvlari  sho’r  bo’lganligi  sababli,  ular 

ichishga yaroqsizdir. Gigiyenik jihatdan chuchuk suvlar ahamiyatlidir. 

Ochiq  suv  manbalari.  Ochiq  ya’ni  yuza  suv  havzalari  suvi  tarkibi  jihatdan  tez 

o’zgaruvchanligi,  unda  mineral  tuzlarning  kamligi,  ifloslanish  darajasini  yuqoriligi 

bilan  yer  osti  suvlaridan  farq  qiladi.  Suv  miqdori  faslga  qarab  va  meteorologik 

sharoitlar  ta’sirida  yo  ko’payib  yoki  kamayib  turadi.  Muz  qatlamlarining  ko’chishi, 

yog’ingarchilik,  sel  kelishi  va  boshqa  tabiat  xodisalari  suv  ko’rsatkichlariga  salbiy 

ta’sir ko’rsatishi mumkin. Ochiq suv havzalari insonning yashash faoliyati davomida 

chiqindi  suvlar,  sanoat  chiqindilari,  sug’orilayotgan  yer  maydonlaridan  chiqadigan 

oqava suvlar va boshqalar bilan ifloslanadi. Keyingi yillarda oqava suvlarning ochiq 

suvlarning  suv  havzalariga  tushishi  natijasida  bir  hujayrali  suv  o’tlari  nixoyatda 

ko’payib,  suv  qavatlari  o’t  bosayotgani  guvoximiz.  Suv  omborlarida  saqlanayotgan 

suvning  gullashi  ularning  organoleptik  hususiyatlarini  o’zgartirib  yubormoqda. 

Yuqorida  zikr  qilingan  omillardan  ma’lumki,  bunday  suvlarni  to’g’ridan  to’g’ri 

iste’mol  qilish  mumkin  yemas.  Ularni  faqat  zararsiz  holga  keltirib,  so’ng  iste’mol 

qilishga ruxsat yetiladi. 

Daryolar  yeng  asosiy  ochiq  suv  havzalari  bo’lib,  ular  ma’lum  darajada 

ishlagandan  so’ng  aholi  yextiyoji  uchun  ishlatiladi.  Lekin,  daryo  suvlari  tez 

o’zgrganligi sababli ular tarkibida kimyoviy moddalar, mikroblar, gelmint tuxumlari 

va  boshqa  moddalar  bo’lishi  mumkin.  Daryo  bo’ylarida  kir  yuvish,  cho’milish,  mol 

boqish va oqav suvlarning ochiq suv havzalariga tushishi daryo suvining ifloslanishiga 

sabab  bo’ladi.  Bular  suvning  tabiiy  holatini  buzib,  ularning  organoleptik 

hususiyatlarini o’zgartirib yuboradi, natijada suvning rangi sariq, kulrang, ko’kimtir va 

boshqa tusga kirib qoladi.  

Ko’llar maydonining kengligi, katta-kichikligi, suvining xajmi, chuqurligi bilan 

bir-biridan  farq  qiladi.  Ko’llarning  suvi  asosan  chuchuk  bo’lib,  ular  daryolarning 

quyilishidan  paydo  bo’ladi.  Shuning  uchun  ularning  tarkibi  daryo  suvlarinikiga 

o’xshab ketadi. Ko’llarda suv harakati kam bo’lganligi uchun ular osilma moddalardan 

holi  bo’ladi.  Suvining  rangi  tiniq,  tashqi  ko’rinishi  ham  ancha  yaxshi  bo’ladi.  Ko’l 

suvini  ichishga  tavsiya  qilish  mumkin,  ammo  buning  uchun  ko’lning  chuqurligi 

kamida  10  metr  bo’lmog’i  shart.  Chuqur  ko’llarda,  masalan  10  metr  chuqurlikdagi 

ko’llarda  mikroblar  soni  kam  bo’ladi,  harorat  10-12

0

  C  atrofida  bo’lib,  kimyoviy 

"Science and Education" Scientific Journal

July 2021 / Volume 2 Issue 7

www.openscience.uz

179

---

tarkibi  kam  o’zgaradi.  Shuning  uchun  katta  va  chuqur  ko’l  suvlarini  markazlashgan 

suv inshootlariga ulab aholini ta’minlash mumkin.